1. 1. təbiətdə riyaziyyat varmı?
"təbii ki var, umbay" deyib keçməyin. sadə bir şey deyil məncə. riyaziyyata təbiəti qismən də olsa başa düşməyimiz üçün uydurulmuş bir şey kimi baxıram. ola bilər gravitasiyanı misal gətirə və düşünə bilərsiz ki, sonsuz sayda cisimlər bir-birini yüksək dəqiqliklə hesablanmış qüvvələrlə çəkir ki, qalaktikalar, günəş sistemləri kimi quruluşlar yaranır. amma tarazlıq yoxdu. olsa da bunun riyazi hesablanmış bir şey olmasına ehtiyac yoxdu. sadəcə bu cisimlər müəyyən özəlliklərinə uyğun olaraq bir-birini cəzb eliyir. cəzb etmə qüvvələrinin miqdarını riyazi olaraq hesablamaq bizə sərf eliyir çünki bu zaman qüvvənin böyüklüyü haqqda təsəvvürümüz yaranır. qızdırılmış bir cismin soyuyaraq enerjisini ətraf aləmə verməsində, yüklənmiş kondensatorun bir müqavimət üstündən boşalmasında, sarğacın cərəyan "depolamasında" həmişə eyni grafik qabağımıza çıxır, bənzər düsturlar istifadə olunur. indiyə qədər gördüyüm əksər sahələrdə tamamilə eyni vəya bənzər nisbətlər qarşıma çıxır. bütün bunlara əlavə olaraq "pi" və "e" ədələrinin irrasional olmasını, yəni dəqiq hesablanmalarının mümkün olmadığını və fibonaççi ədədləri kimi şeylərin hər yerdə qarşımıza çıxmasını yazmaq olar. bu sualımı biraz daha aydınlaşdırmaq üçün başqa bir ek sual soruşum: "yad planetlilərlə qarşılaşsa idik onlar da bizim kimi eyni riyaziyyatı istifadə edəcəkdilər mi?" eyni kainatda yaşayırıq, eyni təbii hadisələri görürük amma məncə fərqli riyazi yanaşmalara sahib ola bilərdik. hər halda bir ehtimaldı. bir də ki özüm soruşub cavab vermişəm kimi göründü amma elə deyil. əks tərəfə inamın daha güclü olduğunu düşündüm, ona görə bu tərəfi də dəstəkləmək istədim biraz.
2. cinsiyyət necə yaranıb?
(baxma: teistlərin əlinə arqument vermək)
biologiya oxuyan bir dostum mənə bu sualı verdi və yekə bir təkərin içinə saldı. təkamül niyə iki cinsli çoxalma yolunu seçdi ki? başqa bir ek sual hermafrodit canlılar birinci ortaya çıxıb yoxsa iki cinsi olan canlılardan hermafroditliyə keçid olub? birinci hermafroditlik olsaydı müəyyən qədər izah gəlmiş olardı amma tam cavablandırmaq mümkün olmazdı. biraz loru dildə desək hermafrodit canlılar həm sperm axıdan həm də başqasının axıtdığı spermdən hamilə qalan canlılardı. tutalım ki, bir mutasiya oldu yeni doğulan canlı ancaq sperm axıtmağı bacardı* ya da əksinə . beləliklə erkək* dişi yarandı deyək. bir neçə nəsil sonra erkək-hermafrodit* dişi-hermafrodit cütlüklərindən ibarət topluluq yaranacaq. eyni şeyin eyni zamanda dişilərlə də baş verməsi və bir müddət sonra yalnız dişi-erkək cütlüklərindən ibarət topluluğun yaranması, daha da irəli gedək: bütün iki cinsiyyətli canlıların yalnız bu qoldan gəlməsi həddindən çox fantastik olmazdımı? halbuki bu işin heyvanı var bitkisi var nə bilim inkşaf etmişi var, ibtidaisi var. bir sözlə qəliz məsələdi.
3. niyə maşında dost tanışla səyahət zamanı qulaq asılan bütün mahnılar adamın xoşuna gəlir?
özüm ölüm bu suala hamısından çox takıram. təkcə maşın yox e lap qatar olsun, təyyarə olsun.