16. (baxma: dombalmaq)

edit: bu entry-dən sonra dindoş yazarların mənə qarşı təzyiqləri artdı, nick başlığıma girib islam "mədəniyyətini" göstərənlər də oldu (#102888). ağalar məmmədovun bu haqda yazısı var onu oxuyun və bilin ki, burda heç bir təhqir zad yoxdur. * tumanı başa çəkməyin * ağıllı olun * mağara insanları

mən nə üçün namaz qilmaği namaza dombalmaq kimi yaziram?

"qılmaq" ana dilimizdə "etmək (eləmək)" deməkdir. belədə, “namaz qılmaq” namaz eləmək kimi cəfəng bir anlam daşıyır. ərəblərin “səlat” sözünə farslar “namaz” deyiblər, maraqlıdır ki, bizə də farscası keçib. araşdırmaçılar yazırlar ki, namaz sözü (bəlkə də elə ibadətin özü də) zarathuştraçılığın “nəma(h)” sözündən götürülüb. yəni heç farsca da deyil. lakin fars dilində “namaz” sözünə verilən məna (alman dilindəki tərcümələrinə əsasən deyirəm), bədənin qatlanması, bükülməsi, daha doğrusu dombalması mənasını verir. çünki bədən namazda dombalmış forma alır. siz küçədə bir adamın namaz qılan adam kimi durduğunu görsəniz, həmin duruşu necə təsvir edərsiniz? başını yerə qoyub, bədənin arxa hissəsini qaldırmağa dilimizdə nə ad verilir? düzdür, cürbəcür məqsədlərlə dombalmaq olar. bir də var namaza dombalmaq. mən də eləcə dombalmaq yazmıram ki, konkretləşdirirəm, namaza dombalmaq yazıram, yəni namaz üçün dombalmaq.

indi gələk dombalmaq felinə. aristotelin “metafizika” əsərində mahiyyətə verdiyi tərif belədir: “bir şeyin mahiyyəti o şeyi o şey edən şeydir”. mən tələbələrə bunu deyəndə bəzi psixo-seksual problemləri olan tələbələr auditoriyada xısın-xısın hırıldayırdılar. ona görə yox ki, onlar üçün “şey” ancaq qıçlarının arasındadır, ona görə ki, onların beyni qıçlarının arasındadır! bu sözlərim dombalmaq sözündən qıcıqlananlara da aiddir! açın azərbaycan dilinin izahlı lüğətini, oxuyun görün, dombalmaq felinin hansı ayıb anlamları var, ay beyinləri qıçlarının arasında olan şikəstlər! bazardan heç dombalan almamısınız? uşaq olanda heç dombalmamısınız? ayıblığa qalsa, “qılmaq” felinin kökü (qıl) sizə daha ayıb səslənməlidir.

“qılmaq” qədər dəyərli, gərəkli və imkanlı bir felimizi namaza qurban vermək isə dilçilik baxımından səfehlikdir. çünki bu feli başqa heç bir kontekstdə işlətmirik. təklifim bundan ibarətdir ki, dombalmaq sözünü verək namaza, ana dilimizin bu əvəzsiz fel kökünə geniş imkanlar açaq.