4. [kiçik epik etiraflar]

rilke, uzun illər qabaq, bir insanın içinə tərəf hərəkət etməsini və mümkündürsə heç kimlə qarşılaşmamasını istəmişdi. şübhəsiz ki o, insanın içinə tərəf qət edəcəyi yolun məsafəsindən çəkinməliydi; lakin, orada heç kimin olmaması, açıq etiraf etmək lazımdırsa, keçmişin, yorğunluqların yoxluğu, rilkeyə nə qədər inandırıcı gələ bilərdi? bunu heç vaxt öyrənə bilməyəcəyik.

yol, tək nəfərlik fəlsəfədir. thales hər nə qədər hər şeyin çıxış xətti sudur desin, bunun qəbul ediləcək tərəfi yoxdur: fəlsəfənin təməli yoldur.
bizim kimi inanmağa möhtac böyüdülmüş nəsli aldatmaq vaxtlarını almamışdı: "bütün yollar romaya aparır".
hansısa şeirin bir parçasını təmsil edən bu misrayla, hansısa barın, hansısa küncündə oturan və yatağımıza aparacağımız kişi vəya qadın inana bilər; hətta biraz keçmişə getsək bunu rosseliniyə də inandıra bilərik; sadəcə biz atıq nə o qadınlarıq, nə də rosselininin roması. böyüdük və inanclarımızı itirdik: qısacası, bütün yollar romaya aparmır.

tarixə nəzər yetirsək yanılmarıq: əslində bütün yaratdığımız tanrılar, yaradacılarına ironiya ilə yaxınlaşacaq qədər yetişkinləşiblər. yunan mifoloji qəhrəmanlarından, monist sistemə qədər: hamımımız komediya qaralamalarıyıq.
qlobal dünya varlığımızı hədəflərimizlə ölçür. hamımızın banklara borcu var. bütün amerikan filmləri hardasa xoşbəxt sonla bitir. cia tərəfindən, beynimizdən vurulacağımız reallığına daha yaxınıq vs. sadəcə saydıqlarımdan "hədəf"lənənə tərəf diqqətli olmalıyıq: yolun üstündə, hədəfləri olmayan, səhv istiqamətlərdə qərarlaşan insanlardan başqası deyilik. bu tanrıların kiçik komplimentidir.

səhv başa düşülməsin, bu avto-stop hekayələri də deyil. artıq o yaşda olmamalıyıq. baş barmağımızı əslində getməməli olduğumuz məsafəyə tərəf tutumaq və o istiqamətə aid olmayan biri tərəfindən fərq edilmək istəmirik. bunlar yaşanılıb, həddindən artıq hekəyələrə qulaq asmışıq: arvadını xəyanətlə günahlandıran, onu güllələmək üçün sizdən kiçik səbəb dilənən kişilərdən yorulmuşuq. ya da ən böyük xəyallarının baltimoreda kiçik bir bar açaraq, punkın ölmədiyinə inananlarla qarşılaşmaqdan.
yol, o deyil.

yol artıq təklikdir. çarəsizlikdir. epikliyi qısaldaq: yol, böyük ehtimalla xəritənin səhv istiqamətində dayandığınız halda, sizi evə aparacaq ən qısa məsafədir.
buna inanmalıyıq, çarəmiz yoxdur: bütün yollar evə aparır.