18. 680-ci il oktyabr ayının 10-u civarlarında baş vermiş hadisədir. əsaa səbəb müaviyənin beət pozub xilafəti oğlu yezidə miras qoymasıdır.
hiyləgər müaviyə hələ sağ ikən oğlunun yerini möhkəmləndirmək üçün onun adına beətlər almış, bir növ sülaləsini sığortalamışdır. hz.hüseyn isə, yezidin islam ehkamlarına düzgün əməl etmədiyini bildirmişdir.
əməvilərin şam hökuməti bu dövr yalnız haşimi yox, həm də zübeyr oğullarının da etirazına məruz qalmışdır.
anma, bu iki etiraz arasında olan əsas fərq birinin tam siyasi, digərinin isə din olmasıdır. hüseynin kərbəla qiyamının hakimiyyət üçün baş verməməsinə əsas dəlil açıq-aşikar qeyri bərabər döyüşdür.
tarixi mənbələr imam hüseynin mədinədə olarkən kufədən minlərlə dəvət məktubu aldığını təsdiqləyir. imamın bu səbəbə yola çıxdığı düşüncəsiylə də hakimiyyət üçün kufəyə gəldiyi fikri də iflasa uğrayır. çünki, məhərrəm ayının 2-si kərbəlaya çatan imam hüseyn 8 gün ərzində düşmənin sayından xəbərdar olmuşdur. bu cür qeyri bərabər toqquşmada siyasi manevr heç şübhəsiz müvəqqəti beət olmalıdır.
digər məsələ aşura qabağı, o gün və aşura sonrası törədilən vəhşiliklərdir. aşura öncəsi imam hüseynin əmisi oğlu müslüm ibn əqil və iki yeniyetmə oğlunun edamı. kufədə yazılan məktub sayı ilə heç də uyuşmayan azsaylı haşimi tərəfdarlarının amansız öldürülməsi. aşura günü su fəryadı ilə qaldırılan imam hüseynin körpə oğlu əli əsğərin boğazından oxlanması, hüseynin xeymələrinə (çadır) su aparmaq istəyən ögey qardaşı abbasın (əbəl fəzl) suqabısının oxlanması, gözünün oxlanıb qollarının kəsilməsi. aşura sonrası imam ailəsinin üzləşdiyi işgəncələr, məzəmmətlər ən bariz zülm və məzlumluq nümunəsidir.
imam hüseyn o günün gecəsi könülsüzləri qaranlıqda azad buraxmaqla onun üçün tək döyüşməklə arxasında ordulu döyüşməyin fərqinin olmadığını sübut etmişdir.
bir ayrı acınacaqlı hal həm inananın, həm də inanmayanın yekdilliklə razılaşdığı ifratdır. bəli. hətta yasın və əzadarlığın da bir ədəbi, bir ölçüsü vardır. bellərə möhkəm döyəclənən zəncirlərlə kərbəla müsibətini anlamaq mümkünsüzdür.
tam əmin olun ki, onları qırağa çəkib aşuranın tarixi, bu müsibətin fəlsəfəsi haqqında soruşsan, dolğun cavab almayacaqsan. bu fanatizm və bilik darlığınnan başqa bir şey deyil.