14 iyun 1928-ci ildə Argentinanın Rosario şəhərində anadan olmuşdur. əslin 14mayda doğulmuşdu. anası evlilikdən qabaq hamilə qaldığı bilinməsin deyə sənədə belə yazdırmışdı. uşaqlıq videolarına və ailəsinin həyat şərtlərinə baxdığımız zaman heç də kasıb bir uşaqlıq yaşamadığı, getdikcə ekonomik problemlər yaşadığı qənaətinə gələ bilərik. Anasının və atasının kökləri basklara gedir çıxır. astma xəstəsi olsa da uğurlu bir rugby oyunçusu olmuşdur. xəstəlikdən dolayı ailəsi Alta Gracia şəhərinə köçmüşdü.12 yaşından etibarən şahmatla məşğul olmuş və ölkədaxili çempionatlarda iştirak edib. sonra şeir yazmağa başlayıb. pablo nerudanı, jack London, jules vernei, sigmund freudu, bertnard Russelli oxuyub. daha sonra fotoqraflığa meyil salıb. getdiyi yerləri, insanları və arxeolojik sahələri çəkməyə başlayıb. 1948-ci ildə Buenos Aires Universitetinə qəbul olub. 1953-ci ildə dostu Alberto Granado ilə 1939 Norton markalı motosikl ilə Cənubi amerika səyahətinə çıxmışdır. səyahət zamanı getdikləri Peru, San pablo cüzam koloniyasında 2həftə qalmışlar. Yol boyu aldığı qeydlər, təəssüratlarını yazdığı günlük " Motosiklet günlükləri" adı ilə sonradan nəşr olunmuşdur. irəlidə inkişaf edəcək alovlu fikirlərin, inqilabların toxumlarını isə səyahət zamanı müşahidə etdiyi latın amerika səfaləti səpmişdir. 1953cü ildə səyahətlə bağlı 1il fasilə verdiyi tibb təhsilini başa vurmuşdur.
marksizmlə də bu illərdə daha yaxından tanış olan che iber-amerika qurulmasını xəyal edirdi. o artıq inqilabçı olmaq istəyir tək yolun inqilab olduğunu düşünürdü.
7iyul 1953-cü ildə səyahətə davam edib Guatemalaya gəlir. Guatemaladakı Perulu inqilabçı, sonradan gəlinbacımız olacaq Hilda Gadea sayəsində populist Jacobo Arbenz Guzmán hökümətinin üst insanları ilə tanış olur. Che ləqəbindən istifadəyə də bu vaxtlarda başlamışdır. mənası: "hey", "dostum", "lələ", "kələ", "yeti" və s.dir.
Sonra CiA dəstəyilə Arbenz höküməti devrilir. che nə qədər qabağa düşüb desə də: "çexaslovakiyadan silahlar gəlib. kişi olun gəlin çıxaq dirəşək" millətin poposu aclıq qrevində olub. Che də məcbur gedib Argentina konsulluğunda gizlənib, ordan da Meksikaya yardırmışdır.
Meksikada daha əvvəl Kosta rikada tanış olduğu Kubalı sürgün olunmuş inqilabçılarla görüşmüşdür. Niko Lopez onu Raul castroyla o da öz əxisi, siyasi həbsxanadan yeni çıxmış Fidel Castroyla tanış edib. 8 iyul 1955-ci ildə gecə səhərə kim alovlu, inqilabçı söhbətlər getmiş və che Fulgencio Batistanı devirmək üçün qurulan 26 iyul Hərəkatına qoşulmaq qərarı almışdır. Elə o yay bacımız Gadea hamilə olduğunu demiş və Che 18 avqustda onunla ailə həyatı qurmuşdur. 15 Fevralda Hilda Beatriz adlı qızları dünyaya gəlmişdir.
25 Noyabr 1956-cı ildə inqilabçılar Granma gəmisiylə sahilə çıxan kimi Batistanın ordusunun hücumuna məruz qalmışlar. bu döyüş chenin öz dili ilə desak həkimdən əsgərə çevrildiyi döyüşdür. ekipajın çoxu oradaca tutulub güllələnmiş ancaq, 82 nəfərdən geriyə qalan 22 inqilabçı Sierra Maestra dağında gizlənib gerilla döyüşlərinə başlamışdır. bu dövrdə Comandante, lider olaraq tanınmağa başladı. santa claraya hücum edən intihar komandasının idarəçiliyini də öz üstünə götürdü. öz generallarının inqilabçılarla görüşüb razılaşdığını öyrəndikdən sonra 1 Yanvar 1959-cu ildə Batista Dominikan Respublikasına qaçdı. inqilab uğurla başa çatdırıldı. urra! 3dəfə! qələbədən sonra Che doğuşdan kuba vətəndaşı elan edildi. che tezbazar Gadeadan boşandı və 2 iyun 1959-cu ildə kubalı, hərəkat üzvü aleida march ilə evləndi.
6 ay La Cabana həbsxanası komandirliyi müddətində sabiq iqtidar üzvlərinin başına it oyunu açmışdır. buna görə bəzi kubalı mühacirlər tərəfindən " La cabana qəssabı" adı ilə xatırlanır. lakin bəzi mənbələr 500nəfərdən ancaq 56sına edam cəzası verdiyini göstərir. daha sonra müxtəlif vaxtlarda bir neçə vəzifədə işləmişdir. torpaq islahatları institutu, kuba mərkəz bankı rəhbəri, sənaye naziri vəzifələrində işləmiş, kuba və beynəlxalq şahmat çempionatına qatılmışdır. kubadan panama və dominikan respublikası inqilablarına dəstək vermiş və uğursuz alınmışdır. indi kapitalizmin t-shirtlərə, fincanlara, ota-pıxa yapışdırıb yem etdiyi məşhur Che fotosu 1960-cı ildə La coubre silah gəmisinin partlamasında ölənlərin anım mərasimində Alberto Korda tərəfindən çəkilmişdir. che 1964-cü ildə artıq bir ölkə nümayəndəsi, diplomat kimi dünya səyahətinə, rəsmi görüşmələrçün səfərə çıxdı. qayıtdıqdan bir müddət sonra ortalıqdan yox oldu.
o zaman fərqli fikirlər ortaya atılsa da che əslində Konqoda idi. və şəxsən öz gerilla qrupu ilə qatıldığı inqilab uğursuz oldu. səbəb olaraq isə che konqo inqilabçılarının səviyyə düşüklüyünü göstərmişdir. daha sonra fərqli bir pasport ilə qrimlə kubaya geri dönmüşdür. keçəl eynəkli pasportunun şəklini paylaşacağım sənədli filmdə görə bilərsiniz. elə bu pasportla da Boliviyaya daxil olmuşdur. konqoya getməzdən əvvəl castroya ancaq ölsəm millətə oxu dediyi bir məktub verdi. castro isə millətin çox dirəşməsinə görə məktubu oxudu. che də ona görə sözünü yeməsin deyə konqodan gələndə fərqli pasportla gəldi. castronun cheyə verdiyi sözə əməl etməməsində göstərilən səbəblərdən biri də Karib böhranı və ya Kuba roket böhranı dediyimiz hadisədən sonra chenin sovetlərdən üzünün dönməsi çinlə daha yaxın olmaq istəməsidir. fidel isə sovetə meyilli olub. yəni deyilənə görə fidel cındırlıq edib cheni başından eləyib.
nəhayət gəldik boliviyaya. Boliviyada oralı müttəfiqləri tərəfindən dəstəksiz buraxılır. ancaq 53gerilla güc bəla ilə irəliləmək məcburiyyətində qalır. Boliviya rəhbəri Rene Barrientos orduya onları məhv etmə əmri verir. nəhayət che və dəstəsi ələ keçirilir. 5nəfər qaçır, 10nəfər həbs olunur geri qalanları isə öldürülür.
nəhayət gəldik öldürülmə məsələsinə. 9 oktyabr 1967-ci ildə tutularaq yerindəcə öldürülür. tutulmasına səbəb onun yerini bildirən və 52gerilla rəsmini əllə çəkən bir satqın olur. rəssam olduğu üçün daha əvvəl orada tutulan ciro bustos xəyanətkar elan edilir. amma 2001də aparılan araşdırmayla çəkilən sənədli film müəyyən mənada ciro bustosu təmizə çıxarır və bəzi məsələlərə aydınlıq gətirir. cheni öldürmə əmri dövrün cia agenti özünü Carlos adı ilə tanıtmış Felix Rodriguezdən gəlir. onu vuran adam isə çavuş Terandır. ciro bustos və onla birlikdə tutulan fransız əsilli regis debray 30illik cəza aldı lakin 3il sonra buraxıldılar. debray mitterandın köməkçisi oldu. 2001'də çəkilən " Sacrificio: who betrayed che guevara" sənədli filmində göstərilir ki, debray normandiyada seminarlar verir, akademik fəaliyyətdədir. che ilə bağlı isə danışmaq istəmir. 40 ildən çox cheyə xəyanət etmiş insan olaraq tanınan ciro bustos isə isveçdə sadə həyat yaşayır. hələ də che aşiqidir. chenin əlləri kəsilib nümayiş etdirilir. sümükləri isə yalnız 1997-ci ildə tapılır və Kubaya gətirilir.
çox uzun yazdığımın fərqindəyəm lakin haqqında bu qədər məlumat kirliliyi və təzadlı fikirlər olan bu böyük insan haqqında daha uzun yaza bilərdim. darıxacağınızı nəzərə alıb daha da ayrıntılara girmirəm. nə olursa olsun bəzən qəddarlığı, bəzən xəyalpərəstliyi, bəzən dini görüşü və s.üzündən tənqid edilməsinə baxmayaraq müsbət tərəflərindən, xüsusilə cəsarət, əzm, özünü inkişaf, fədakarlıq və zəka baxımından pay çıxarıb faydalanmalı olduğumuzu düşündüyüm şəxsiyyətdir.
(youtube: 
)
)(youtube: )
)