75. çox səbəb olsa da, məncə, bunların hamısının kökündə savadsızlıq yatır. savadlı insanın çox olduğu ərazilərə baxsaq (norveç, isveç, abş, kanada), buralarda millət gül kimi yaşayır. hamı savadlı. bizdəki əhali isə savada, təəssüf ki, o qədər də meylli deyil. nəsə.

deməli, sözümün canına gəlim. facebook olsun, adi həyat olsun, hamı hamının arxasınca danışmağa maraqlıdı. biri o birinin paltarına söz eliyir, yeriməsinə söz eliyir, oturmasına söz eliyir, durmasına söz eliyir, durmamasına söz eliyir, danışmağına söz eliyir, susmağına söz eliyir, gülməyinə söz eliyir, ümumiyyətlə, söz eliyir. insanların həyat tərzinə söz eliyir. onları yaşadıqları şeylərdən ötrü qınayır.

indi yuxarıda misal verdiyim ölkələrdə, oxuduğum və öyrəndiyim qədəri ilə, belə el dilində desək, "heş kim heş kimin qozunda döyl". niyə? deyir "özü bilər, öz həyatıdı". bizdəki kimi gij-gij qızcığazların "kül təpəsinə onun", gij-gij oğlancığazların "elə kişinin ..." kimi kommentlər yazıb, danışıb adamı əsəbiləşdirir. sənin nə işinə qalıb onun neylədiyi? deyirəm, fikir vermirlər.

rüşvət baş alıb gedir deyirlər. bəs yuxarıda saydığım yerlərdə niyə rüşvət yoxdu? hamı savadlıdı, hüququnu da, vəzifəsini də bilir. biri rüşvət tələb edəndə o saat əlaqədar orqanlara müraciət eliyir. fərq: yenə savad.

mədəniyyət, növbə gözləmə, yerə tüpürmə, yolda qışqıra-qışqıra nalayiq sözlər danışmaq, qıza söz atmaq, özünü zor oğlan kimi aparmaq, oğru həyatına maraq göstərmək, alimlər yerinə lotularla maraqlanmaq. sonra da niyə irəli getmir bu millət?!

savadsızlıq millətin yox olmasının özülünü təşkil edir. nə qədər savadsızlıq var, o qədər də bu ölkədə problem olacaq. məncə, bu problemlər nağarsaq da, hələ bir 20-30, bəlkə də 40 il davam edəcək. ona görə də mənim üçün tək seçim azərbaycandan rədd olub getməkdir.