3. neftin qiymetinin niye artib azaldigini qisaca yazmaga calisim.
neft de ticari bir metadir ve bazarda teleb-teklif ile qiymeti mueyyen olunan birseydir. tebii qazdan ferqli olaraq, bazara cixarilmasi cox uzun muddete(tebii qazda 7 ildir) olmamasi sebebi qiymetlerin tez-tez deyismesi mumkundur. dunyadaki neftin texminen 1/3-u senayede, 1/5-i neqliyyatda,... isledilir ve %5-i herzaman itkiye gedir ki bu itki esasen dashinma zamani olur. neftin qiymetini esas mueyyen eden, olkelerin senayelerinin istehsalinin artim gosterib gostermediyidir. eger iqtisadiyyat zeiflemis ve buna bagli olaraq istehsal azalmis veya faizler artim gosteribse, neftin qiymetinin asagi dusmesi gozlenilir. neftin qiymetinin son dovrde dusmesinin sebebi, avropanin icinde oldugu krizisler ve china merkez bankinin faizleri yuxarida tutmasi olmusdur.(artiq asagi salib)
neftin qiymetinin asagi olmasinin bir diger sebebi ise neft ixrac eden olkelerin bir biri ile reqabeti ve siyasi veya herbi munaqiseleridir. misal ucun son dovrde opec olkelerinin neftin qiymetinin asagi salinmasinda oynadigi rolun esas sebebi bazardaki paylarinin asagi dusmemesi ve yeni acilmaq istenen quyularin(buna abs`in shale gas-i de daxil) onune kecilmesidir. misal vererek aciqlayim: azerbaycan`da bir ton neftin hasil edilmesi 22$ kimi bir qiymete basha gelmekdedir. bunun bazara cixarilmasi(2.70$ btc ucun tariff qiymetidir), iscilik, .... yuksek bir qiymete basha gelir. ve eger neftin qiymeti asagi oldugunda, azerbaycan yeni quyularin acilmasinda bir fayda gormur ve neftin qiymetinin artimini gozleyir. neftin qiymeti yuksek oldugu ucun butun dovletler quyularinda ne neft varsa hamisini tez bir zamanda bazara cixarmaq istedi ve bazarda neft coxlugu oldugu kimi, olkelerin iqtisadiyyatinda zeiflik sebebi ile, neft stoklari da gec erimeye basladi ve bu sebeble qiymetler asagi dusdu.
son dovrde de qismi olaraq artmasinin sebebi yuxarida dediyim kimi, china`nin faizleri azaltmasi ve yemen krizisidir. amma cox yukseleceyi gozlenilmir.