2. immanuel kant, hegel, max weber, karl marks və sigmund freudun düşüncələri əsasında yaradılmış sosial və bəşəri elmlərini əsas götürərək cəmiyyət və mədəniyyəti irdələmə və tənqidinə söykənən nəzəriyyədir.
(baxma: herbert marcuse)
(bax: frankfurt məktəbi)

(baxma: neo-marksizm)