26. milliyətçi düşüncəyə sahib insanlarda əsasən belə bir fikir meyarı varkı bu ancaq öz xalqına məxsus ola bilər başqa bir xalqın başqa bir etnik qrupun milliyətçi hərəkatı, milliyətçi düşüncələri, milli siyasəti ilə eyni nəzəriyyəni paylaşsalarda eyni zamanda buna qarşı çıxırlar beləliklə öz düşüncələrinədə qarşı çıxmış olurlar. məsələyə nəzəri tərəfdən yanaşsaq tarixi determinizmin yaratdığı ideoloji paradoksallığı xüsusi qeyd etmək lazımdır məsələn sıradan bir azərbaycan milliyətçisi öz düşüncələrini müdafiə edərkən bir talışın vəya bir ləzginin düşüncələrini qəbul etməz separatçı hərəkət adlandırar. standart bir azərbaycanlı üçün birləşik azərbaycanı görmək nə qədər mühümdürsə digərləri üçün də özlərinin milli azadlığını görmək bir o qədər mühüm bir hadisədir.tarixi spekulyasiya hansı prizmadan yanaşsaqda bizi daha doğrusu mənfəət güdənləri və milliyətçi düşüncələri hər zaman başqa sahələrədə sürükləyib hadisələr səbəbiyyətən doğar nəticə isə olandır. fanatik milliyətçilik isə artıq taban nöqtədir getdikcə yerini faşizmə, rasizmə verər və sonunda hitler kimi bəlalar ortaya çıxardar.