3. fərid məndən bir yaş balaca, diribaş və çoxbilmiş uşaq idi. demək olar ki, ilk ciddi söyüşü ondan öyrənmişdim. bir dəfə ikimiz söhbət eliyirdik və fərid birini söyərkən sikmək sözündən istifadə elədi. diqqətimi cəlb eləmişdi, indiyənə kimi məni əsəbləşdirən insanlara layiqli cavabı bu sözü bilmədiyimə görə verə bilməmişdim sanki. mənasını soruşanda fərid mənə təəccüblə baxdı. - bilmirsən nə deməkdi? bilmirdim, 4. sinifdə oxuyurdum və elə çox həyətə düşən uşaq deyildim. - sənin şeyin var düzdü? - hə var - qızlarda da qabağda deşiy olur, sən şeyivi o deşiyə soxanda olur sikməy. elə bil telefonumda yeni bir funksiya tapmışdım. özümü yenidən kəsf eləmişdim. sonralar başıma müxtəlif bəlalar açacaq olan, yarım-yamalaq çatdırılmış bu məlumat mənə çox ekssentrik və maraqlı gəlmişdi. amma qaranlıq qalan bəzi yerlər var idi. - fərid, sən axı səlimi... səlimdə də deşik var?

həmin günün axşamı mən də daxil olmaqla məhlədəki uşaqların heçvaxt unutmayacağı (yəqin ki, unudublar) maraqlı bir hadisə baş verdi.

amma ondan əvvəl səlim haqqında danışım. səlim bizim aramızda ən böyük uşaq idi və bütün günü həyətdə sülənərdi. yaşımıza görə ən şeytani və ağıla gəlmiyəcək fikirlər ondan çıxardı. yadımdadı ki, bir dəfə məni çox əsəbləşdirmişdi, mən də böyükdü deyə qorxumdan heçnə deyə bilmirdim, ağlamaq tutmuşdu məni. birdən orda olan məhlə uşaqlarından biri mənə dedi ki, o gələn sənin qohumun deyil? gördüm ki, uzaqdan anamın əmisi gəlir, səlimə bir dənə şillə qoydum ki, uşağın gözləri çəpləşib qayıtdı əvvəlki vəziyyətinə. bu dəfə səlim qorxusundan heçnə deyə bilmədi və ağlamağa başladı. anamın əmisi də səlimi sakitləşdirmək üçün başını sığallayır, amma bir tərəfdən də bəlli eləmədən (mənim onu görüb kişiləşməyimə) bığının altında gülürdü. o söhbətin üstündən neçə illər keçib və anamın əmisi hər dəfə bizə gələndə, biz onlara gedəndə, hardasa bir yerdə qohumlar yığışanda o əhvəlatı danışıb biyabır eliyir məni. elə bu yaxınlarda qohum-əqrəba yığışıb bizdə, söhbət məndən düşdü, başladılar mənim uşaq vaxtı çox ağıllı və tərbiyəli olduğumdan danışmağa, mən də utanaraq təvazö göstərirəm. birdən otağın bir küncündə oturmuş anamın əmisinə gözüm sataşdı, səlimin başını sığalladığı andakı kimi bığının altında xırda-xırda gülürdü. soruşdum ki - danışacaqsan hə əmi? - (gülə-gülə) həə - gözdə qoy çıxım otaqdan.

həmin o söyüşü öyrəndiyim günün axşamı uşaqlar məni həyətə çağırdılar. "dom-doma" futbol oynuyurdular və hərə bi yerə istirahətə getdiyi üçün adam çatmırdı. məndən başqa 4 nəfər var idi bizdə: fərid, səlim, orxan və cəfər. orxan mənlə yaşıd idi və hamımızdan güclü idi, digər güclü uşaqlar kimi o da yaxşı futbol oynuyurdu, fərid həmişə yaltaqlanardı ona. cəfər da varlı ailənin uşağı idi, həmişə təzə paltarlar geyinər, oynanan top çox vaxt onun olardı. fərid həmişə yaltaqlanardı ona da. misalçün gizlənpaç oynuyardıq məhlədə, əgər hansısa padezdə cəfəri görürdünsə bilirdin ki, fərid də ordadı.

düşdük futbol oynamağa, amma həmişəki kimi bir problemimiz var idi. oynadığımız balaca meydançanın düz yanında qırmızı rəngdə skameyka var idi və orda birazdan yenə xalalar gəlib oturacaqdı, top tez-tez onlara dəyəcəkdi və dəydikcə qışqırışmağa başlıyacaqdılar. ən axırda da həmişəki kimi topuzumu alıb qaytarmıyacaqdılar. öz də aralarında biri var idi ki, çox vaxt onunla dalaşırdıq. kök yaşlı bir arvad idi, adı asya idi. top çox vaxt ona dəyərdi. səlimin ağlına bir fikir gəldi. dedi gözlüyün gəlirəm, 5 dəqiqə sonra qayıtdı geriyə, əlində qırmızı rəng kraska və fırçaynan. başladı skamyanı fırçalamağa. səlim kraskalıyırdı biz gülürdük. başladıq futbola, elə də yaxşı oynamırdım, marağım olmuyub heç vaxt. ona görə də qapıda diyanırdım. 5 dəqiqə keçmişdi ki, arvadlar yavaş-yavaş gəlməyə başladı. oyunu diyandırıb gözlədik. asya xala gəlib oturdu skamyada, o biri arvadlar son anda görüb oturmadılar. meydançada hamımız gülməkdən yıxılmışdıq yerə. bir səs-küy qalxdı ki, gəl görəsən, asya xala başladı söyməyə ki, bunu hansı heyvan eliyib. (bu arada o biri arvadlar da gizli-gizli gülürdülər). asya xalanın xalatı arxadan qırmızı olmuşdu. səlimin anası xəbər tutub düşdü həyətə, səlimə bir dənə şillə qoydu ki, uşağın gözləri yenə çəpləşdi. ona şillə dəyəndə gözləri çəpləşirdi. apardı evə, 5 dəqiqə sonra səlim düşdü həyətə oyuna davam elədik. xalalar da getdi biraz uzaqdakı skamyada oturdular. asya xala da xalatını dəyişib düşdü həyətə. artıq rahat oynuya bilərdik.

mən qapıda da yararsız idim. bir ara cəfər mənə yavaşca yerlə pas ötürdü. ayaqlarımı aralıyıb əlimlə tutmağa çalışdım. top çox yavaş gəlirdi, amma tuta bilmədim, əlimin altından, ayaqlarımın arasından keçib girdi qapıya. cəfər əsəbləşdi, fərid getdi yanına nəsə dedi. fərid yenə iş başında idi. sonra qapıda fərid dayandı, mən girdim oyuna. dedilər sən dayan bir qıraqda topa ayağını vurma. gic kimi meydançada oyan buyana qaçırdım. onlar oynuyurdu, mən qaçırdım. bir ara elə oldu ki, hamı bizim qapının ağzına yığışdı, rəqib oyunçular hücümda idi. məndən başqa hamı bizim qapımızın ağzında idi. mən rəqib qapının qabağında dayanmışdım. birdən elə oldu ki, top ayağıma düşdü. elə o dəqiqə də rəqibdən əvvəl orxanla cəfər yanıma gəlib məndən pas istədilər. birinə pas atmalıydım. biri güclü idi, o birisi pullu. udmaq üçün ikisindən birinə boyun əyməlisən. orxan, cəfər, səlim və fərid. birləşib dünyanı idarə eliyir. bəs mən neyniyirəm? hər şeyə qarşı laqeyd idim və uşaq olanda atam demişdi ki, ondan mənə nə oğul olacaq. qapıya yaxınlaşıb var qüvvəmlə zərbə endirdim. top qapının yanından keçib uzaqda oturan asya xalanın yanındakı arvadın qucağına düşdü. asya xalanı da tutuzdura bilməmişdim. arvadlar tərəfdən yenə səs-küy qopdu. uşaqlar da həm gülür, həm də qışqırırdılar. mən də əsəbləşdim və gücüm ancaq özümnən bir yaş balaca, bugün səhərki həmsöhbətim fəridə çatırdı: sənin anavı sikim nə qışqırırsan?

üzümü çevirib evə getdim. atam haqlıydı, mən udmaq istəmirdim.