1. 1820-ci illərdə ingiltərədə gümüş standartı və bimetalizmi əvəz etmiş valyuta sistemi. qızıl standartının dəqiqliklə hansı dövrü əhatə etdiyi müzakirə mövzusudur lakin əsas olaraq klassik qızıl standartı erası adlanan 1880-1914-cü illər arası götürülür. qızıl standartı bütün dünya valyutalarının qızıla indeksləşdirilməsi deməkdi və beləliklə bütün valyutalar qızıla indeksləşdirilir və digər valyutalar da bir-birinə. məsələn, bir amerikan dolları 2 qram qızıldı, bir ingilis funt-sterlinqi 4 qram qızıl. bu halda 1 ingilis funt-sterlinqi 2 amerikan dollarıdı.
bankçılıq sistemi sayəsində qızıl standardı dövründə insanların qızılla gəzməklərinə ehtiyac yox idi. məsələn 50 dollarlıq çeki pulla dəyişmək istəyəndə bankınız 50 dollar dəyərində qızıl təmin etməli idi. yəni bir qarantiya var idi. indi kimi axşam yatıb səhər duranda 10.000 manatdan 1000 manat itirmirdin. elə qızıl standartının ən üstün cəhəti inflyasiyanın bir qayda olaraq 0-1 arasında olması və heç vaxt iki rəqəmli olmaması idi.
ideal bir sistemdə pul təklifi* dövriyyəyə buraxılan pul istehsaldakı artışla düz mütənasibdir və burada pul təklifinə dövlət müdaxiləsi mümkün deyildir. 19-cu əsrin sonlarındakı böyümə sürəti, mal və xidmətə olan tələb pul təklifinin bu tələbi qarşılaya bilməməsi qorxusu yaratdı. daha sonra birinci dünya müharibəsi ərəfəsində abşdan başqa heç bir ölkənin əlində xərcləri qarşılayacaq qədər qızıl qalmaması səbəbilə klassik qızıl standartı erası sona çatdı, avropa ölkələri valyutalarının qızıl dəyərlərini azaltsalar da bu işə yaramadı və qızıl standartını tərk etdilər. yalnız abş dolları qızıla bağlı olaraq qaldı, digər valyutalar isə dollara görə dəyişdilər və 1914-24-cü illər dollar standardı adlandı. daha sonra yenidən qızıl standartına keçmək cəhdləri boşa çıxdı, qismən bretton-vuds, yamayka konfransı ilə isə tamamilə qızıl standartı ləğv olundu və pul təklifi bir qrup şəxsin əlinə keçdi.
p.s əslində qızıl standartı dövründə də fırıldaqçılıq varıydı, bu ayrı entry mövzusudu, bank olan yerdə başqa cür qeyri-mümkündü yəqin.