12. hec bitmeyen dini barbarliqin hedefi olmus ancaq dunyani deyisdirmis dahi. muasir elmin temellerini atmis insan. nyutondan evvel ve nyutondan sonra fizikasinin uc en boyuk adindan biri. (galilei, newton, einstein)

filosoflarin dunyani anlama isteklerine qarsiliq ilk defe tebieti tecrubeye esaslanan ve riyazi dil ile yazilaraq izah oluna bilen bir telime ceviren galilei olub. renesans dovrunun sonunda bu iki ad (newton ve galilei) ozlerinden evvelki butun dusunurlerin tebieti anlaya bilmediklerini ve buna sebebin tebietden 'qopuq' sekilde dusundukleri oldugunu bilirdi.

hem galilei hem de newton dogmalardan, teoloji zirzibillerden kenar bir sekilde evvelce tecrube, tecrubenin neticeleri ve neticelerin riyazi ifadesini oz metodlari olaraq qebul edibler. bu metod muasir elmin esasini teskil edir. bir turk professorun meqalesinde oxudugum kimi; eger elmin baslangicini axtarirsizsa bunu galileyin ilk eserinde tapa bilersiz.

galileo italiyada dogulmus, atasinin tekidile tibb oxumaga baslamisdir. aristotel kainati ilk sorgulayan aristarkhos gunesin merkezde, dunyanin ise hem oz hem de gunesin etrafinda donduyune inanirdi. miniller sonra aristarkhosun dusuncelerini modellesdiren ilk adam ise kopernik idi. kopernik gunesin merkezde, diger planetlerin ise gunesin etrafinda hereket etdiyini ve qusursuz dairevi orbitleri oldugunu dusunurdu. ardinca kepler deye bir adam planetlerin qusursuz dairevi orbitleri yox eksine elliptik orbitleri oldugunu modellesdirdi. galileo ilk teleskopu kesf eden ve ilk defe goyun derinliklerine baxan insan olaraq ayin kraterlerini ve s. inceleyirdi. daha sonra yupiteri ve dord peykini kesf etdi. yupiterin etrafinda donen peykler ile beraber dunya merkezli ve butun planetlerin dunyanin etrafinda donduyu nezeriyyesi zibile getmis oldu. iller sonra galileo arasdirmalarini daha da ireli apardi ve gunes lekelerini arasdirmaga basladi. gunesin oz etrafinda donmesini kesf etdi. dunyanin yeni insanligin eqoya qapilaraq inkisaf etdirdiyi yer merkezli planet sistemi incil terefinden dogru bilinirdi. incilde bu formada yazilarin oldugu ucun ve galileyin kesfinin incil ile uyusmadiqi ucun elm adami kilsenin hedefine cevrildi.


kilse ona bilirsiz ne dedi ? tebieti anlamaq isteyirsense anla ! ancaq dini yazilari inkar etme. incili inkar ederek inkisaf etdirdiyin metod tebieti anlamaq ucun tek yol deyil.

galilei inkvizisiya mehkemesine cixarildi, kilsede ve dindar kesis onunda diz cokduruldu, bagislanilmasi ucun uzr istedi.


olumunden uzun iller sonra kilse ona qarsi ittihamlari geri cekdi, onun dusuncesini mudafie eden alimlere ve bu adamlarin yazilarina azadliq verdi. bundan daha iller sonra ise kilse galileiden resmi olaraq uzr istedi.

din zehniyyeti elbet elmi dusuncenin, elm adamlarinin onune cixmayacaq derecede azaldi (avropada aydinlanma dovru ile) ancaq bu zehniyyeti yaymaqa calisan barbarlar helede minillik qaranliq meqsedlerinden el cekmirler : oz inanclarini hamimiza 'dayamaq'


bugun galilein olumunden 374 il kecir.