5. "tarixi qaliblər yazar" kimi fikirlərlə gözdən salınmağa çalışılan elm. əgər söhbət məktəb kitablarındaki tarixdən gedirsə bu deyilən cümlənin mənası ola bilər. amma məsələ burasındadır ki o məktəb kitablarında keçirilən tarix (əsasən da azərbaycanda) elm deyil. hamı çox aydın bilir ki avtoritar hökumətlər həmişə öz istədikləri gəncliyi formalaşdırmaq üçün məktəb dərsliklərdən, ən əsası da tarixdən istifadə edirlər, bir növ tarixi öz alətlərinə çevirirlər. amma götdü-başdı bir universitetdə tarix oxuyursunuzsa və ya özünüz müstəqil öyrənirsinizsə gedib araştıra biləcəyiniz və haqlarında öz müstəqil fikrinizi ifadə edəbiləcəyiniz yüzminlərlə əsas mənbələr var (ingiliscə buna "primary source" deyirlər hansı ki öyrəndiyiniz tarixi dövrün dəyişdirilmədən, ikinci bir şəxsin əli dəymədən bizə gəlib çatan mənbələri nəzərdə tutulur). elm dediyiniz o tarixi mənbələrdir, bizə orta məktəbdə öyrədilən tarix dərslikləri yox.
o ki qaldı tarixin vacibliyinə. necə ki riyaziyyat dəqiq və təbiət elmlərinin açarıdırsa, tarix də sosial elmlərin açarıdır. yuxarıda bir yazarın da qeyd etdiyi kimi, tarixi öyrənməklə bir neçə sosial elmin qapısını açmaq mümkündür. fəlsəfə, beynəlxalq münasibətlər, politologiya, hüquq, hətta iqtisadiyyat kimi sahələrin tarixlə birbaşa əlaqəsi var. bu saydığım sahələrin bəziləri hətta tarixdən törəmə sahələrdir. 1919-cu ilə kimi beynəlxalq münasibətlər fənni diplomatiya tarixi olaraq öyrənilib. fəlsəfəni öyrənmək uzun müddət elə fəlsəfi fikrin tarixini öyrənməklə ekvivalent tutulub.