1. (baxma: böyük azadlıqlar xartiyası)
(bax: magna carta) - ing
(baxma: the great charter) - lat

1215 ci ildə ingiltərə kralı john-un magna chartanı qəbul etməsini, orta əsrlərdə ilk demokratik inkişaf olaraq qəbul edə bilərik. deməli magna charta xalqın təməl haqq və azadlıqlarının bir qisminin tanındığı siyasi bir sənəd kimi şeydi.
kral richard dan sonra qardaşı jan (john) ingiltərə kralı olmuşdu. ingiltərə, fransızlar ilə aparılan müharibədə fransa kralı 2 - ci philipə qarşı məğlub olunca, bəzi soylular və xalq ayaqlanmağa başladı. bu ayaqlanmaları ört bastır edə bilmək üçün kral müəllimimiz bəzi imtiyazlar vermək və magna charta yəni böyük şərti qəbul etmək məcburiyyəində qalmışdır.

magna chartamım bəzi əsas maddələrinıda yazaq satrapalr:

1: bu müqavilə ilə kral xalqın təsdiqini almadan vəya xalqdan haqqsız yerə vergi almayacaqdı. (güya)

2: məhkəmələr xalqa açıq aparılacaq, ədalət satılmayacaq(!) (güya) , geciktirilməyəcək, heç bir azad vətəndaş bu haqqlardan məhrum qalmayacaqdı.

3: qanunları bilməyən insanlar hakim, satrap ( əhüəhü), şerif falan olmayacaqdı.
4: azad insanlar haqqsız yerə həbs və sürgün edilməyəck, mülkləri əllərindənm alınmayacaqdır.

5: hərbi xidmədə çağırılmalar ədalətli şəkildə təşkil olunacaqdı.

6: soylulardan ibarət olan komissiya kimi bir şey kralın magna chartaya uyğun davranıb yoxsa heçnəyi qozuna almayacağını davamlı olaraq yoxlayacaqdı.

bu fərman ilə ingiltərədə kralın vəzifələri sərhədləndiliri əziz sartaplar. mütləq krallıq idarəsəndən konstitusiyalı krallıq idarəsinə keçirildi. yavaşda olsa demokratiləşmə sürəci başladı və parlament idarəsinin qurulması üçün uyğun müstəvi əldə olundu.