9. lev tolstoyun 1900-cü ildə yazdığı “vətənpərvərlik və hökumət” məqaləsindən seçmələr:

“mən bu barədə fikrimi artıq bir neçə dəfə bildirməli olmuşam: vətənpərvərlik bizim dövrümüzdə qeyri-təbii, sağlam düşüncəyə zidd, ziyanlı, bəşəriyyətin əziyyət çəkdiyi bəlaların böyük hissəsinin kökündə dayanan bir hissdir.

buna görə də bu hiss, indi edildiyi kimi, aşılana, tərbiyə edilə bilməz, əksinə o, ağıllı adamların əli çatan bütün mümkün vasitələrlə boğulmalı, məhv edilməlidir.

amma təzada baxın ki, kütləvi silahlanma və müharibələrlə xalqın müflisliyi arasında bağlılıq aydın və təkzibedilməz bir fakt olduğu halda, mənim vətənpərvərliyin yersizliyi və ziyanı barədə arqumentlərim ya sükutla qarşılanır, ya qəsdən anlamazlıq nümayiş etdirilir, ya da həmişəki qəribə etirazlara tuş gəlir:

deyilir ki, yalnız pis vətənpərvərlik, cinqoizm, şovinizm ziyanlıdır, əsl vətənpərvərliksə yüksək mənəvi hissdir və onu pisləmək nəinki olmaz, hətta bu, cinayətdir.

amma həmin o əsl, yaxşı vətənpərvərliyin nədən ibarət olması ya izah edilmir, ya izah əvəzinə gəlişigözəl sözlər söylənir, ya da vətənpərvərlik məfhumuna vətənpərvərliklə heç bir əlaqəsi olmayan, hamımızın bildiyimiz və olmazın əziyyətlər çəkdiyimiz mənalar sığışdırılır...

onlar deyirlər ki, hər bir xalqın özəməxsusluğu bəşəriyyətin tərəqqisi üçün vacib şərtdir və buna görə də həmin özünəməxsusluqları yaşadan və qoruyan vətənpərvərlik yaxşı və faydalı hissdir. amma məgər aydın deyilmi ki, əgər bir zamanlar hər bir xalqın bu özünəməxsusluqları, ənənələri, inancları, dili bəşəriyyətin mövcudluğu üçün vacib şərt idisə, bizim dövrümüzdə həmin özünəməxsusluqlar xalqların qardaşcasına birliyi idealının gerçəkləşməsi qarşısında maneəyə çevrilib.

ona görə də rus, alman, fransız, anqlosakson xalqlarının özünəməxsusluqlarının dəstəklənməsi və qorunması nəinki macar, polyak, irland xalqlarının, hətta bask, provansal, mordov, çuvaş və çoxlu sayda başqa xalqların ozünəməxsusluqlarının da eyni qaydada dəstəklənməsi və qorunmasını doğurur. bu isə insanların nəinki yaxınlaşmasına və birliyinə xidmət edir, əksinə onları yadlaşdırır, parçalayır.

hətta böyük dövlətlərin hakimiyyəti altında yaşayan kiçik məzlum xalqlar, məsələn polyaklar, irlandlar, çexlər, finlər, ermənilər də hakim xalqın onları basqı altında saxlayan vətənpərvərliyinə reaksiya olaraq onları əzən həmən o vaxtı keçmiş, lazımsız, mənasız və ziyanlı vətənpərvərliyə elə yoluxublar ki, onların bütün fəaliyyəti buna yönəlib və onlar güclü xalqların vətənpərvərliyindən əziyyət çəkdikləri halda elə həmin vətənpərvərlik hissinə sarılaraq başqa kiçik xaqların başına onları fəth etmiş xalqların törətmiş olduqları və törətdiyi əməlləri gətirməyə hazırdırlar”.

mənbə: meydan tv