1. sözlükdə bu başlığı axtarıb tapmadıqda çox təəccübləndim. "azərbaycanda qadın olmaq" başlığında bir çox yazarların haqlı entry-ləri olduğunu gördükdən sonra bu başlığı da açmağa qərar verdim.
əvvəlcə ondan başlayım ki, azərbaycanda qadın olmaq çox çətindi. lakin kişi olmaq daha çox çətindi. ümumiyyətcə bu ölkədə heyvan olmaq belə çətindi (sahibsiz itlərin güllələnməsi) yəni azərbaycanda canlı varlıq olmaqdan daha çətin bu dünyada heç nə yoxdu. onu deyim ki, kişi olmağın çətinliyi "kişi olmaq" sözünə 2anlam verilməsindən başlayır : kişi cinsində doğulmaq və yazılmamış mental qanunlar ilə kişi olduğunu kütləyə sübut etmək. sizə azərbaycanda doğulmuş bir kişinin tipik həyatını təqdim edəcəm:
ailədə bir oğlan uşağı doğulur . ailə və qohum -əqraba çox sevinir. onu ovuclarının içində böyüdürlər. ata onu tez-tez çayxanaya aparıb , kişi məclislərində pivə içdirir,siqaret çəkdirir, söyüş söyməyi öyrədib "əmini söy!" deyib məsxərəyə qoyur,məcbur başqa uşaqlar ilə güləşdirib psixi təsir edir bir sözlə bu kişinin uşaqlığını məhv edirlər. bu kişi başlayır böyüməyə . düşüncələrini soruşmadan onu universitetə hazırlaşdırırlar. yeni yetməlik və gənclik illərini də beləcə məhv edirlər. adam daha da böyüyür lakin hələ də valideyinləri ilə bir evdə yaşayır. sevgilisini evinə dəvət edə bilməmə çətinliyi, həm oxuyub ,həm işləyib ailəyə pul gətirmə çətinliyi, arzuladığı həyatı yaşaya bilməmə çətinliyi hər şey qarışır bir-birinə... bu kişi 23yaşınadək təhsil alır və əsgər gedir. hərbi xidmətdə olduğu 1il həyatının ən murdar 1ili olur. bütün əzab və murdarlıqlara dözür. və əsgərlik bitir gəlir evə.25yaşı olur və anasının toy kasetindən seçdiyi , "əli oğlan əlinə dəyməmiş" bir qız ilə evləndirilir. və başlayır məişət qayğıları həyatını məhv etməyə. qul kimi işləyir ailəsini dolandırır. yəni həyatının sonunadək arzuladığı həyatı yaşaya bilmir.
bu həyat azərbaycanda tipik kişi həyatıdı. təbii insandan insana problemlərdə dəyişir. bəzən axşamüstü şəhərdə istirahət edən gənc ailələrə baxıram. qadın çox xoşbəxtdi çünki o xəyallarındakı "xoşbəxt ailə tablosu"nda xoşbəxt ana obrazındadı. amma kişilər heç xoşbəxt görünmürlər. tez-tez fikirə gedir , uzaqlara baxır, xanımı danışarkən diqqətləri yayınır. bəzən fikirləşirəm o kişi görəsən nə düşünür? yəqin yaşaya bilmədiyi həyatının xəyalını qurur ya da necə pul qazana biləcəyini düşünür. keçən günlərdə sözlüyün məsləhətxanasında bir nəfər yazıb ki, müəllimlik bitirib lakin psixioloji problemi olduğu üçün əsgər getməmək istəyir (bu onun tam haqqıdı) amma əgər bu problem ucbatından getməsə iş tapması çox çətin olacaq. bu insan hər iki seçimi etsə nəyisə mütləq itirir. bunu niyə yazdım , çünki tanış bir xanım da eyni hadisəni yaşayıb. müəllimədi həm də şizofreniyadan əziyyət çəkir amma bunu gizli saxlaya bilir. və heç kim xəbər tutmur. qadın olmaq bəlkədə kişi olmaqdan daha asandı. əslində bu gün qınaq obyektinə çevirdiyimiz kişilər öz hərəkətlərinə görə günahkar deyillər. qadınlar daha çox günahkardı. çünki o kişini bir qadın tərbiyə edib. qadınlar istəsə cəmiyyəti də , ölkəni də dəyişə bilərlər. bir kişiyə uşaq olarkən nəyi ideal deyə göstərsən o kişi o cür də olacaq. çünki kişilər ideal olmaq istəyirlər,ən yaxşı olmaq. bir söz daha demək istəyirəm. bu gün kişilərin də, qadınların da həyatını məhv edən kütlə düşüncəsinin yaradıcısı qadınlardı. kişiyə həyatı dözülməz edən qadındı. bir kişi bütün gününü iş stressi ilə keçirib evə gəlib uşaqları ilə vaxt keçirib hələ xanımın da nazını çəkməlidi. bir kişi hər nə olursa olsun insanlar içində ağlamamalıdı. bir kişi 40dərəcə istidə qara şalvar geyinməlidi çünki kütlə ona rəngli və şort geysə ləqəb qoyub "ə,bu kişi deyile" deyər. bir kişi həyatının 25ilini təhsil alıb özünü oda közə vurub iş tapıb ailə dolandırmalıdı,əks halda o kişi sayılmaz. azərbaycanda kişi olmaq incəsənətə marağın varsa bunu içində boğmaqdı. heç görmüsüz təmiz azərbaycanlı olan balerin? yox . niyə? çünki balerin olan kişi sayılmır bu cəmiyyətdə. rəngli geyinməməli,saçını normadan çox uzatmamalı, saqqalına hamının bildirdiyi iradları qəbul etməlidir. çox zaman düşüncələrini gizli saxlamalıdı. bunların heç biri qadın üçün keçərli deyil. biz "qadın haqları" "qadın hüquqları" deyib bağırarkən kişiləri unutmuşuq. bu ölkədə qadınlar qədər kişilərində hüquqları pozulur. qadınlar qədər kişilərində həyatlarına müdaxilə edilir. həmişə kontaktda olduğum fransız oğlanlar ilə bizim oğlanları müqayisə edirəm. onlar həyatda yaşamağın dadını bilirlər. 19yaşlarında bütün avropanı gəzirlər.bizimkilər nəyinki avropa heç bütün azərbaycanı gəzə bilmirlər. ən yaxşı halda xaricdə təhsil adı ilə canlarını qurtarıb bir daha geri gəlmirlər ki, burada da tam haqq verirəm onlara.kişilər həyatda daha çox iş görmək istəyir,onların arzuları daha çox olduğu halda imkansızlıqdan və ictimai qınaqdan beyinlərində və xəyallarında qalır çox şey.azərbaycanda kişi olmağın yeganə yaxşı tərəfi seçilən deyil seçən olmasıdı.cəmiyyət çox şeyi alıb,təkcə seçim hüququ verib.(onu da bəzi hallarda)