7. iki il once acdigim bu basliqda yazdigim kimi azerbaycan sehiyyesinin en boyuk probleminin icbari tibbi sigortanin tetbiq edilmemesi oldugu dusuncesindeyem. hekimlerden protokollar esasinda islemek teleb olunur, amma sual yaranir, eger protokollarda meslehet gorulen muayine, diagnostika ve terapiyani qarsilayan sigorta yoxdursa ve xestenin de butun bunlari odemeye imkani catmirsa nece olmalidi? bele cixir ki, azerbaycanda bir hekim xestesine minimum imkanlar daxilinde sadece kliniki muayine, anamnez ve.s. esasinda diaqnoz qoymalidi, mualice etmelidi. yeni bele cixir ki, azerbaycanda eslinde protokollara ehtiyac da yoxdu, cunki zaten onlarin uygulanmasi hal hazirda mumkunsuzdu. azerbaycanda satisda olan dermanlarin da effektivliyi her zaman subhe altindadi ki, bunun ozu de basqa bir onemli, ciddi problemdi. ne hekim, ne de xeste haqqlarinin olmamasi, ortaya cixan problemlerde bunun sivil sekilde, huquqi mustevide, normal cemiyyetlerde oldugu kimi hell edilmemesi, olum, agirlasmalar ve s. oldugunda cemiyyetimizde bunun tek sebebkarinin hekim olduguna qenaet getirilmesi, insanlarin maariflenmesinin cox asagi seviyyede olmasi ve.s saya bileceyim diger onemli problemlerdendi...
bu gunlerde azerbaycanda bir genc qizin plastik emeliyyat sonrasi narkozdan ayilmamasi, xeberin xestenin yaxinlarina verilmesinden sonra emeliyyatda istirak eden anesteziologun xestenin yaxinlari terefinden doyulmesi barede informasiya yayildi. bu davranisin eslinde tek adi var: barbarliq. her ne qeder o insanlarla empati qurmaga calissam da, bele davranisa qoyulacaq basqa ad yoxdu. meselenin diger terefinden baxacaq olursaq, dunyanin her yerinde en besitinden bele sayilacaq da olsa emeliyyat olacaq insanla emeliyyat, onun butun riskleri(olum de daxil), narkoz ve riskleri(olum de daxil ) etrafli danisilir, xeste deqiq melumatlandirilir ve eger butun bunlara regmen xeste emeliyyata razi olursa, o zaman yazili olaraq bu raziliq alinir ve xeste butun bu melumatlarin eks olundugu resmi senede( almaniyada bu meselen aufklärung adlanir) imzasini atir. emeliyyatin gedisinde, sonrasinda ve.s. ciddi agirlasmalar ve yaxud da olum hali olursa, bu tibbi ekspertler terefinden deyerlendirilir, eger bu hemin o imza atilan seneddeki agirlasmalardan her hansi biridirse, o zaman hekim hec bir mesuliyyete celb oluna bilmez(cunki, xeste dogal olarak ortaya cixa bilecek agirlasmalar barede melumatlandirilmisdi, buna ragmen razi idi) , yox eger bunun hekimin sehvine bagli oldugu askarlanirsa, o zaman tebii ki, huquqi yollarla hekim cezasini odemelidi.
meselcun, hal hazirda, dunyada tibbin en qabaqcil oldugu olkelerden birinde ve yaxsi sayilacaq bir klinikada calisiram ve iki gun bundan evvel klinikamiza bir xeste gonderildi, cavan( 43 yasinda), tamamile saglam gorunen, oz ayaqi ile sobemize gelen bir xeste. sikayetlerini oyrendikden sonra, cekilen mrt-de beynin sol yarimkuresinde multipl infarktlar( cox sayda insult) gorundu. damar goruntulemesinde ise beynin mehz sol yarimkuresini, infarktlarin oldugu bolgeni qidalandiran damarin yuksek dereceli( damar menfezinin 95%i) daralmasi goruldu ki, bu da hemin coxsayli infarktlarin sebebi idi. xeste bu barede ve eyni zamanda da mumkun mualice usullari barede melumatlandirildi. ve xeste o damara kateter angiografiya ile stent qoyulmasini istedi, butun ola bilecek riskler( angiografiya gedisinde ve sonrasinda hemin damarin tamamile tixana bileceyi, beynin o bolgesinde yeni ve olcuce daha boyuk insult ola bileceyi, olum ve. s daxil) xesteye izah olundu ve xeste de bunlarin hamisini bilmesine ragmen stentin qoyulmasini istedi, bunu da yazili olaraq ifade etdi. dunen novbemi tehvil verdiyimde xeste stent qoyulmasi ucun angiografiyaya gonderildi.
bu gun seher ise getdiyimde o xesteni gormedim, reanimasiyaya kocurulduyunu oyrendim. stent qoyulub, xeste tekrar sobeye gonderildikden sonra bedenin butov sag terefinin plegiyasi, aphasie( danisma ve anlama qabiliyyetinin itirilmesi) kimi simptomlar gosteren xestede tecili olunan computer tomografiyada beynin sol yarimkuresinin texminen 2/3-nu tutan boyuk bir infarkt gorulur ve artiq tebii mudafie, qoruma reflexlerini bele itiren xeste intubasiya olunaraq reanimasiyaya kocurulur. bu gun ise neyrocerrahiyeye, bele boyuk infarktlar oldugunda beyin toxumasinda ortaya cixan odem( sisme) sonucunda artan tezyigin sebeb ola bileceyi beyin herniasyonunun qarsisini almaq ucun, kelle qapagi sumuklerinin bir hissesinin xaric edileceyi hemikraniektomie emeliyyatina gonderildi. sobe mudirimiz xestenin heyat yoldasi ve oglu ile gorusdu ve bele bir agirlasmanin oldugu ucun cox teessuf etdiyini ve her seyin daha yaxsi olacaqina umit etdiyini dedi.. onlarsa bizi doymediler, soymediler, tehqir etmediler... tam tersine bizim elimizden gelenin en yaxsisini etdiyimize inandiqlarini ve ne qeder cetin de olsa bu veziyyetle barismaq lazim oldugunu dediler... bele....
kutlevi informasiya vasitelerinde iki cumleni ardicil yaza bilmeyen jurnalistlerin de xeberlerine rast gelmedik yeri gelmisken...