57. həyatın ən böyük xəyanətidir, bir sözlə alçaqlığı. erkən yaşdan kasıbçılığı görmək, erkən yaşda həyatın nemətlərindən dada bilməməkdir, erkən yaşda ödənişli muzdlu əməklə tanış olmaqdır, daha doğrusu acından ölmək və ya qul kimi işləmək kimi ictimai azadlıq yollarından məcburi surətdə ikincini seçməkdir. oxuya bilməmək, biliyini artıra bilməmək, mədəniyyətlə tanış ola bilməmək, həyatın ən azından mövcud olan o kiçik həyat eşqini görüb kəşf edə bilməmək və həyatdan birbaşa bütün ümidini kəsməkdir. elə ən pisi də budur, boş mədə ilə heç kəs məntiqli düşünə bilməz, çünki boş başdan daha əhəmiyyətli bir problem varsa o da boş mədədir. nəticədə hər ikisini bir-birini tamamlayır və belə bir mənzərə meydana gəlir: insan əlinə pul keçməzdən əvvəl düzgün bir strategiya üzərində qurulmuş bir həyat planını tərtib edib onu praktikaya keçirməyə hazırlaşmaq əvəzinə , əlinə pul keçirdən kimi 7 günlük həftənin 5 və ya daha az gününə bəs edəcək əylənmək, yeyib-içmək kimi həm fiziki həm də mənəvi baxımdan ötəri israfçılığa qədəm qoyur. nəticədə geriyə böyük bir sıfır qalır. bəs burada yeganə günahkar insandır ? xeyr sistemdir, belə də olmalıdır, insanın yaratdığı dəyər ( pul ) onun ehtiyaclarını heç vaxt əsaslı şəkildə ödəyə bilməməlidir ki, insan da mexanik silindir kimi davamlı olaraq təkrarlanan bir əməliyyatı həyata keçirsin - əməyin istehsalını. ümumiyyətlə öz vəziyyəti ilə barışan, öz istismarçılarının yerini möhkəmlətmək üçün əlindən gələn hər şeyi edən və heç bir funksiyası olmayan dualar vasitəsilə öz ağasının yerini ideyalar aləmində də bərqərar edən insan şərəfdən məhrum edilmiş insandır, sözün əsl mənasında alçaldılmış və əməyin istismarına imkan yaradacaq əzələ sistemindən başqa heç bir şeyi olmayan insandır. özünü düşünmədiyi kimi başqalarını da düşünməmək cəmiyyətə qarşı, insanın öz əqidəsinə və ləyaqətinə qarşı ən böyük xəyanətdir. kasıbçılıq gözəl şeydir kimi ifadələr, insanın özünü, vəziyyətini ört-basdır etmək üçün istifadə etdiyi romantik kəlmələrdən başqa bir şey deyil. elə buradaca sartr'ın məhşur sözü yadıma düşür: hər bir insan azadlığa məhkumdur. yəni azadlıq nisbi olduğu kimi ictimaidir də, bizim hər bir hərəkətimiz cəmiyyətin gedişatına təsir edir, bir sözlə burada söhbət ictimai məsuliyyətdən gedir və hər kəs bu məsuliyyəti öz boynuna götürməyə məhkumdur. qısa bir misal: əlimizi-üzümüzü yuduqdan sonra suyu açıq buraxmaq sadəcə bizə ziyan vurur ? xeyr bəlkə də ən böyük zərəri cəmiyyət çəkir.