21. ümumiyyətlə çox ziddiyyətli bir mövzudur, bəzilərinə görə istiqlal, bəzilərinə görə isə osmanlı müstəmləkəçiliyi və britaniya imperializminin köməyi nəticəsində qurulmuş bir dövlət. faktiki olaraq şərqdəki ərazilərini genişləndirmək istəyən osmanlının icazəsi ilə quruldu. (bax: nuru paşa )

sonra britaniya imperializminin dövrü gəldi, general tomson bakının general-qubernatoru elan edildi, ( özü tərəfindən )hətta məclis-i müəssisa da tomsonun icazəsi ilə təsis edildi. tanınmaya gəldikdə isə, de-fakto səviyyədə tanındı, əsas məsələ de-yure tanınmadır. xronoloji ardıcıllığına baxanda görmək olar ki, müstəqil dövlət olmayıb, inqilabçı isə ümumiyyətlə olmayıb. ( burjua inqilabçısı ) gördüyü daxili işlər isə başqa məsələ. ancaq mənim nöqteyi-nəzərindən 28 mayın böyük əhəmiyyəti azərbaycanın bir ölkə kimi təşəkkül tapmasıdır, məni onun üstündəki hökümət maraqlandırmır. qaldı ki o hökümətə, imperializmə xidmət etdiyi bariz idi, ankara yerinə istanbul hökümətini dəstəkləməsi buna nümunədir. ancaq mənim, məndən 100 il əvvəl yaşamış insanlar haqqında mənfi fikir söyləməyə haqqım yoxdur.