1. (bax: fond toplusu)

orijinal fond toplusunun 3-cü kitabı və mahiyyət etibarilə ən vurucu hissələrin başladığı hekayə. foundation kitabını oxuyarkən "əsl hekayənin yeni başladığı" haqqında bir fikir bildirmişdim. lakin bu kitabın sonuncu abzasını oxuyarkən, "əsl hekayə" söhbətində əslində nə qədər yanıldığımı gördüm. çünki əsl hekayə demək olar bu kitabın sonuncu abzasından etibarən başlayır. bəziləri bunu artıq hesab etsə də, belə deyə bilərik ki, əsl hekayəyə giriş mahiyyəti daşıyır. bundan sonra spoiler ilə davam edəcəyəm məcbur. ancaq belə deyim. əvvəlki kitabdakı 2-ci hekayə nə qədər vurucudursa, urdakı birinci kitab da o qədər vurucudur. uzun müddətdir axtarışında olduğumuz 2-ci fondun bu qədər güclü və vurucu şəkildə qarşımıza çıxması sözlə ifadə edilməyəcək qədər gözəl idi. bundan sonrası spoiler olacaq. çox danışmamağa çalışacam.

--- baş gücü tərəfindən qorunan sahə---

kitab the mule-un idarə etdiyi imperiyanın qüdrəti ilə qarşılayır bizi. son kitabın üstündən illər keçib və the mule işğallarına uzun bir müddətdir fasilə verib. əslində o uzun müddətdir ikinci fondu axtarır. pritcher və dəyişdirilməmiş (saf) olan channis bu məqsədlə kainatın dərinliyinə doğru irəliləyirlər. əslində bundan sonra onların ikinci fondu "tapmaqları" olduqca sadə oldu. kitabın sonrakı səhifələrində səbəbi açıqlansa da, heç olmasa "daha az diqqət çəkici" ola bilərdi. belə çox kor gözə barmaq olub.

the mule və first speaker arasındakı psixoloji döyüş enfes idi. oxumaqdan ən çox zövq aldığım səhnələrdən biri idi. sadəcə kiçik bir andan istifadə edərək first speaker-in kiçik bir dəyişikliklə the mule təhlükəsini aradan qaldırması əla idi.

əlbəttə, məncə the mule hekayəsi bir az daha davam edə bilərdi. məsələn the mule-un ölümünü, ölümündən sona çıxan üsyanı və foundation-un yenə demokratik şəkildə idarə edilməsini görə bilərdik. ancaq asimov gəncliyindən və dövrün yayımlanma şərtlərindən ötrü bu yolu seçmiş ola bilər. onsuzda bundan əvvəlki kitabında baş rol olan denversin sonrakı hekayədə cümlə arasında öldürüldüyündən bəhs etməsiylə dövrünün george r.r. martini olduğunun sübutudur.* glş

ikinci hekayə first foundationun secondu axtarması, psixologiya sahəsində inkişafı və the mule ölümündən sonrakı kalganın gəldiyi vəziyyəti izah cəhətdən gözəl bir hekayə idi. lakin arkady-nin yenə hekayədə iştirakının vacibliyi və ikinci fondun agentlərinin bu qədər gözə batması hiss olunan dərəcədə sıxıcı işlənmişdi. dövrünün first speaker-i palverin bu qədər aktiv şəkildə proseslərdə iştirak etməsi yenə mükəmməl yazılmış bir hissə idi. həmçinin "dairənin sonu yoxdur" sözü məncə gözəl idi və bir an olsun "lan yoksa" deyə düşündürtdü. bu arada, kitab populyar dövrdə yazılsaydı, ikinci fondun yeri haqqında youtube-da saatlarla danışılar, forumlarda səhifələrcə yazılardı. buna görə də asimov istədiyini yaza bilməzdi.

sonuncu səhifələrdə "hakiki tosun paşa benim" teması ilə "ikinci fond əslində filan yerdədi" teması çox gözəl işlənir. hər kəs məntiqli şəkildə fikrini isbat etməyə çalışır və sözün açığı mən hər birinə tatmin olmuşdum. hətta bir an ikinci fondun terminusda olacağına inanmışdım da. zira eblinq miss-i heyrətindən iflic edən və illərdir məğlub olmamasının səbəbinin bu olması olduqca məntiqli idi. ondan sonra ikinci fond üzvlərinin tapılması yenə oxuyucunun xəyal gücünə buraxılmış və üstündən keçilmiş bir boşluqdur. çox gözəl bir 3-cü hekayə çıxa bilərdi bu skeansın üstündən. ancaq asimov sadəcə the mule-dan və onun dövründəkilərin bir qismindən istifadə edərək öz kotasını doldurdu deyəsən. heyif deyək, gəncliyinə verək, keçək.

sondakı səhnəyə gələk (serial kimi danışdım aq, amma doğurdan da gözümdə canlandırdığım yeganə kitablardan biridir). birinci danışanın öz şagirdinə hari seldonun sosioloq olduğunu xatırlatması əslində bizə olan bir xatırlatma idi. yəni adam sosioloqdu və peşəsinə uyğun qalaktikanın iki ucu: biri geridə qalmamış, insan ayağı dəyməyən vəhşi terminusdursa, digəri əlbəttə ən çox sivilizasiyalaşmış və qüdrətli trantor ola bilərdi. hass... reaksiyası verdirtdi bu mənə. gözlənilməz deyildi. amma açıqlaması çox ürəyimə yatdı. əsl hekayəyə giriş mahiyyətinin daşıdığını hiss etdirdi.

zira foundation's edge-ə tam spolier mahiyyəti daşımasa da, siz hekayənin çox əksik bildiyiniz hissini çox gözəl hiss etdirir. və əslində bu boyda 3 kitabın bu kitaba giriş üçün yazıldığını anlayırsınız (not: bəlkə də elə deyil, ancaq bu hissi aldım və oxuma zövqüm daha da artdı).

əlavə olaraq qeyd etməliyəm ki, ikinci fondun gizli dövlət rolunda qarşımıza çıxması, hətta hər şeyi idarə edən görünməz əl temasının işlənməsi mənim hələ ki ikinci fondu fond toplusundakı favori kitabım edir.

--- baş gücü tərəfindən qorunan sahə---