17. Uzun zamandır mövcud olan qızılın elektronik xassələrinin nəzəriyyəsi və təcrübələr arasında olan uyğunsuzluq artıq aradan qalxdı.
Qızıl dəbdəbənin simvoludur. Qızıldan olan əşyalar bahalı və bənzərsiz gözəlliyə malik olur. Elektriki yaxşı keçirdiyinə görə də elektronik cihazlarda çox istifadə olunur. Halbuki, alimlər bu metalın xassələri üzərində təxmin edilən nəzəri proqnozların təcrübələrlə uyğun gəlməməsi səbəbini araşdır və bunu həll etməyə çalışırlar. Yeni elmi işdə bu təzada 5 elektron arasında olan 5-li qarşılıqlı təsirləri nəzərə alaraq görünməmiş dəqiqliklə hesablanaraq son qoyuldu.
Atomun elektronik xassələri hesablamaq heç vaxt asan olmayıb. Xüsusilə, ağır atomlarda Kulon potensialının elektronlara verdiyi relyativist enerjilər bu hesablamanı daha da qəliz edir. Qızıl üçün, relyavistik amillər 6s və 5d konfiqurasiyaları arasındakı enerji fərqindən daha az təsirə malikdir. Elə buna görə də, qızıl göy işığı udur və sarımtıl çalar qaytarır. Lakin, qızılın digər yönlərini hesablamaq çətindir. Qızılın ionlaşma enerjisi (1 elektron itirmə) və elektrona hərisliyi (1 elektron qazanma) üçün aparılan hesablamalar təcrübələrlə onlarla millielektronvolt (meV) fərqlənib.

Yeni Zellandiyanın Massey Universitetindən Peter Şverdtfeger və onun yoldaşları qızıl üzərində daha dəqiq hesablama aparıb. Onların modeli relyativist effektlərlə yanaşı elektron korrelyasiyası və kvant elektrodinamikasının təsirini də nəzərə alır. Elektron korrelyasiyası çoxelektronlu atomlarda elektronların qarşılıqlı təsiridir. Əvvəlki işlərdə qızılın 79 elektronu arasında elektron korrelyasiyasını hesablayıblar, lakin maksimum 3 elektron arasındakı (3-lü) qarşılıqlı təsiri nəzərə alıblar. (Hər elektron digərinə təsir edir). Şverdtfegerin komandası bu hesablamanı dördlü və beşli qarşılıqlı təsirləri nəzərə almaqla növbəti səviyyəyə aparıb. Beləliklə, təcrübələrdə yaşanan onlarla meV fərq bir neçə meV-a gətirilib. Bu əvvəlkilərə nisbətən 10 qat daha dəqiq deməkdir. Bu metod digər ağır elementlərə də tətbiq oluna bilər.

Bu tədqiqat "Physical Review Letters" jurnalında dərc olunub.

Orijinalı: Synopsis: Golden Mystery Solved