1. Kvant fizikası 20-ci əsrin birinci rübündə başlanmış müasir fizikanın əsasını təşkil edən fizikanın çətin bir bölməsidir. Bu sahədə edilən kəşflərdə Albert Eynşteyn, Max Plank, Şrödinger kimi məşhur alimlərin adı keçir. Bəs dərk edilməsi belə çətin olan bu sahə məişətdə necə istifadə edilir vəya ediləcək?

Kvant fizikası olduqca genişdir və çoxlu bölmələri var. Demək olar ki, hər bir bölməsi fizikanın ayrı bir qoludur. Bu qədər qarışıq sistemi günümüzün texnologiyasına tətbiq etmək nisbətən çətindir, lakin mümkünsüz deyil. Bu yazıda qısa olsun deyə yalnız “quantum dot” texnologiyasından, onun nə olduğundan,necə istifadə edildiyindən və niyə əhəmiyyətli olduğundan danışacıq.

Kvant dot texnologiyası ən müasir işıqlandırma sistemidir. ilk dəfə 33 il əvvəl iki rus alimi Aleksandr Efros və Aleksey Ekimov, və onlardan xəbərsiz Bell Laboratoriyalarında ayrı layihə üzərində işləyən Louis Brus tərəfindən kəşf edilib. Brus məhlullar üzərində araşdırma edərkən belə nəticəyə gəldi ki, məhlulların daxilində gedən reaksiya zamanı yaran müxtəlif ölçülü zərrəciklərdən(yəni, tozşəkilli xırda elementlər) asılı olaraq, onların ölçüsünə görə işıq spektrində müəyyən rəngi əldə etmək olar. Əgər lazımi eksperimental şərait yaradılsa bu zərrəciklərlə (nöqtəvi olduğuna görə elmi mənbələrdə ingilis dilində olan “dot” sözü istifadə edilib) saf göy, qırmızı, yaşıl vəya istənilən rəng əldə etmək olar. Məlumdur ki, sadalanan ilk 3 rəng ana rənglər adlanır və onların qarışığı ağ rəngi verir. indiyə kimi kvant dotlardan bir çox yerdə istifadə edilib. Geniş rəng spektrumu imkan verir ki, günəş panellərinin daha çox enerji udulması baş tutsun. Üstəlik, kvant dotlarla hazırlanan elektron mikroskoplar müşahidə olunan bakteriya vəya hüceyrənin daha aydın şəklinin görünməsinə şərait yaradır ki, bu da tibbdə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əlbəttə, bunlar sıradan vətəndaşlara lazım deyil.
-Hər kəsin istifadə edəcəyi kvant dot texnologiyası mövcuddur?
Qısa tarixə nəzər salsaq görərik ki, əvvəllər ekranların işıqlandırılması üçün florasent borular(CCFL), sonra LED işıqlanmadan istifadə edilib. işıqlandırma texnologiyaları ekranın piksellərini işıqlandıraraq ekranın ön tərəfində görüntü yaradır. Daha canlı görüntü üçün əlbəttə daha keyfiyyətli işıqlandırma sistemi lazımdır. Bu il Nobel mükafatına layiq görülən LED texnologiyası isə əlbəttə bu mövzuda daha əlverişli idi. Beləcə, daha keyfiyyətli, böyük ölçüdə daha nazik ekranlar istehsal edildi. Hal-hazırda evlərdə olan plazma və OLED TV-lər bunlara misaldır. Kvant dotların köməyi ilə ekran işıqlandırılması sənayesi daha da inkişaf edib. QD Vision, 3M və bu kimi şirkətlər kvant dot texnologiyasını inkişaf etdirən aparıcı qurumlardır. Amazon şirkətinin keçən il bazara təqdim edilən Kindle Fire HDX adlı tableti bu texnologiyadan istifadə edən ilk tabletdir. Ekranı olduqca aydın olan bu tablet üstəlik digər üstün çiplərlə təchiz olunub. Bununla yanaşı, Asus Zenboox NX500 adlı noutbuku ötən aylarda satışa çıxardı. Bu noutbukun ekranını 3M şirkətinin hazırladığı kvant dot nazik təbəqəsi işıqlandırır. Apple-ın iPhone 6 smartfonunun da bu texnologiyadan istifadə edəcəyi gözlənilirdi, lakin belə olmadı.

Bu həftə baş tutan, Las Veqasda keçirilən “Consumer`s Electronics Show”(CES 2015) adlı iri texnologiya sərgisində kvant dot texnologiyası ən çox maraq görən sərgi olub. ilk dəfə 2 il əvvəl Sony-nin çıxardığı belə televizorları artıq LG və Samsung şirkətləri də istehsal etməyə başlayıb. Müxtəlif ekran ölçülərində HD, 2K və 4K-ya kimi göstəricilərərə malik yeni nəsil televizorlar artıq kvant dot texnologiyasından istifadə edir. Çox güman bu televizorları ilin ortalarında yerli bazarda görə biləcik. Düzdür, bu televizorlar tamamilə kvant dot texnologiyasından istifadə etmir. Lakin, mütəxəssislər tezliklə kvant TV-lərin istehsal ediləcəyini təxmin edir. Beləliklə, kvant texnologiyaları gündəlik məişətdə öz yerini tutur. Sözün əsl mənasında “Kvant Dünyası” yeni dünyamız olacaq.