6. #141900 nömrəli entrydə hər şey çox aydın izah olunub ama bəzi vacib məqamlar və eksperimentin müxtəlif şəraitlərdəki nəticələri haqda yazacam.
deməli,ən vacib hissə budur ki,”müəllim” rolundakı insanlara eksperiment üçün vəd etdikləri pulu əvvəldən ödəyiblər və eksperimenti dayandırsalar belə pulu alacaqlarını deyiblər.üstəgəl də,voltaj artdıqca onlara mikrofondan sadəcə olaraq “davam edin” “eksperimentə davam etməlisiz” şəklində tam mədəni,sakit tərzdə cümlələr qurublar,hədələmə,məcbur etmə olmayıb.
sonradan bu eksperimenti universitetdə,professorların nəzarətində deyil adi bir ofisdə ediblər,yenə eyni şərtlərdə.bu dəfə voltajı axıra qədər artıranların sayı 30% aşağı olub.bu isə onu göstərir ki,insanlar biləndə ki,universitetdə,bir professorun nəzarətində bu işi görürlər onlarda arxayınlıq yaranır.məsuliyyətin onlarda olmadığını bilmək insani hissləri kənara atmağa bəs edir.”mənlik bir şey yox idi,deyiləni etdim” düşüncəsi və bu “deyənlər”ə arxayınlıq.
illər sonra eksperimentin yalnız kişilərlə edildiyini görən insanlar müşahidə olunanların “eyniliyinə” görə nəticələri ciddiyə almayıblar.bundan sonra həmin şeyləri qadınlar üstündə də yoxlayıblar və demək olar əvvəlkindən fərqsiz nəticələr alıblar.bu da cəmiyyətdə mövcud olan “qadınlar daha duyğusaldı” fikrinin heç də doğru olmadığını,hamımızın lazımi şəraitdə eyni qədər vəhşiləşə biləcəyimizi göstərir.
belə bir söz var “sınanmadığın günahın məsumu deyilsən”.yəni “insani” duyğularımıza arxayın olub “mən elə şey etmərəm,insanlıqdan kənardı” və sairə demək absurddur.”mədəniyyət” və “insanlıq” adlandırdığımız pərdənin altında,içimizdə bir yerlərdə bir vəhşi yaşayır,onu hiss edirik,varlığından xəbərdarıq və optimal şəraitdə onu azadlığa buraxmağa hazırıq.