5. çox bəsit bir trick var əslində. bunu nəzərinizdə saxlasaz münasibətlər sarpa sarmaz. bir mövzu var dinamik sistemlər * dynamical systems deyə. münasibətlər də dinamik sistemə bənzəyir

deməli münasibətə başlayanda hər iki tərəfin bir dəyəri olur. söhbət bir-birlərinə verdikləri dəyərdən yox öz dəyərlərindən (self-worth) gedir. münasibətin gələcəyini bu dəyərin tarazlığı təyin edir

deyək ki x deyə bir kişi, y deyə bir qadınla münasibət qurur. tərəflərin öz dəyərləri nə qədər yüksəkdirsə və yüksələn xətt üzrə gedirsə münasibət də o qədər uğurlu davam edir

yəni deyək ki x öz işində, ailəsində, ətrafında və sairə və ilaxır düzgün insandır. y də də vəziyyət budursa münasibət yaxşı davam edəcək. çünki hər ikisi düzgün xarakterlidir. tərəflər arasındakı münasibət bu tarazlıqda davam etdiyi halda daim sağlam olacaq.

deyək ki tərəflərdən biri düzgün insan deyil, öz dəyəri aşağı bir insandır və dəyərini yüksəltməyə də çalışmır. bu halda münasibət nə olursa olsun sağlam davam etməyəcək: ya tərəflər ayrılacaq ya da tərəflərdən biri psixoloji şiddətə, manipulyasiyaya məruz qalacaq. necə? izah edim

düzgün olmayan tərəf (deyək ki x) bacardığı qədər digər tərəfin öz dəyərini (self-worth) aşağı salmağa, özü ilə tarazlaşdırmağa çalışacaq. bir növ həmin insan qarşı tərəfi də dibə batırmağa çalışır. bunu etmək üçün də bilərək ya bilməyərək manipulyasiyaya əl atacaq. niyə manipulyasiya?

manipulyasiya anlayışını ən yaxşı araşdıran tədqiqatçılardan biri robert lifton olub. liftona görə qarşı tərəfə yön verməyin ən asan yolu ona özünün ondan daha dəyərli biri olduğuna inandırmaqdır. uşaqlıqda müəllimlərimizi, valideynlərimizi sorğulamama səbəblərimizdən biri də budur, onlar nə desələr həqiqət olaraq qəbul edirdik və heyranlıq duyurduq. avtoritara olan heyranlıq burdandır.

biri üzərində emosional avtoritariya qurmağın bir neçə yolu var, durub burda yazmayacam çünki tutub bunu xoşlandığı və kontaktı olan insanın üzərində yoxlayacaq ergenler də var. bu manipulyasiya edildiyi anda qarşı tərəf emosional olaraq çökməyə başlayacaq, onun gözündə heyran olduğu birinə çevriləcəksiz və öz dəyərsizliyinizi qarşı tərəfi dibə çəkərək örtbasdır etmiş olacaqsız.

bəzən müxtəlif yazılar oxuyuram hansılar ki yazını yazan şəxslər təəccüblənir ki bəs hər gün yoldaşı tərəfindən fiziki şiddətə məruz qalan qadınlar yoldaşlarını çox sevdiklərini və onlarsız yaşaya bilməyəcəklərini deyirlər. qadına şiddət mövzularında da bunu tez-tez eşidirik. təəccüblənmə səbəbinizi başa düşürəm. öz-özünüzə düşünürsüz ki insan ona şiddət göstərən birini necə sevə bilər? bax bu fenomeni açıqlayan şey üstdə izah elədiyim manipulyasiyadır. ki bir şeydə haqlıqısz ki, həmin şiddətə məruz qalan qadınlar əslində qarşı tərəfi sevmirlər, sadəcə manipulyasiyanın içində olduqları üçün, qarşı tərəfin emosional diktəsində olduqları üçün yaşadıqları hissin sevgi yox üstdə izah elədiyim şey olduğunu belə anlamırlar həmin müddət ərzində.

qəribə gəlir amma belədir. robert lifton dini sekta üzvləri üzərindəki manipulyasiyanı araşdıran zaman belə məlum olur ki həmin sektanın üzvləri sektadan ayrılana qədər və sektanın təsirindən çıxana qədər yaşadıqları şeyin xəyaldünyası olduğunu belə dərk etmirlər. eynilə həmin şiddətə məruz qalan qadınlar da taa ki təsir altında olduqları düşüncədən qurtulmayana kimi nə baş verdiyini belə anlamırlar. bunu siz anlaya bilirsiz çünki hadisənin içində deyilsiz, kənardan müşahidə edirsiz.

dünyadakı istənilən * qeyd-şərtsiz insanı manipulyasiya edə bilərsiz, istənilən insanı özünüzə heyran edə bilərsiz, hitler kimi ortalama zəkada birinin bütün almaniyanı arxasınca cəhənnəmə sürüklədiyini və hitlerin arxasınca gözü bağlı gedənlərin arasında o dövrün ən dahi şəxsiyyətlərinin də olduğunu yadınızdan çıxarmayın. amma bir şeyi də bilin ki, manipulyasiya edərək, emosional şiddət göstərərək qurduğunuz heç bir münasibət sağlam olmayacaq, sevgi yox üstdə izah elədiyim hisslər üzərində davam edəcək və ən əsası əgər vicdanınız varsa o vicdan heç vaxt rahat olmayacaq.

entrynin məğzi elə o idi ki, münasibətlərdə tərəflərin öz dəyərləri və bu dəyərlərin tarazlığı münasibətin sağlamlığı üçün daha vacibdir hətta nəinki tərəflərin bir-birlərinə verdikləri dəyər.

düzgün insanlara məsləhətim odur ki özünüz kimi düzgün insanlarla münasibət qurun və manipulyasiyadan qaçın. düzgün olmayan insanlara məsləhətim də odur ki başqalarını da dibə çəkməyə çalışmaq əvəzinə özünüzü düzəldin.