53. siqmund freudun dostoyevski haqqında yazdığı məqalədən qeydlər :

_sitat_

dostoyevskinin tək şübhə altında olmayan yanı sənətkarlıq qabiliyyətidir. belə ki onun qələmi ancaq şekspirlə müqayisə oluna bilər. karamazov qardaşları ilə indiyə qədər yazılmış heç bir roman müqayisə edilə bilməz.
dostoyevskini əxlaqlı bir şəxs olaraq adlandırmaq düzgün olmaz. çünki əxlaqlı olmaq demək, günaha batdıqdan sonra tövbə etmək deyil, günah işləmək ağlına gəldiyi andan tövbə etmək deməkdir. dostoyevskinin də mənsubu olduğu şərq toplumlarında isə tövbə əxlaqsızlığı örtmək üçün işlədilən bir araca çevrilir.
dostoyevski ömrünün ilk illərində daimi olaraq bir ata və tanrı axtarışına çıxır. həm dünyəvi, həm dini otoriteriyalara boyun əyir. dostoyevskinin zəif tərəfi budur, o dövrünün avam insanlarına bir müəllim, xilaskar ola biləcəyi halda özündən qat-qat aşağı kimsələrin xidmətçisinə çevrilir. əzilənin yanında olmaq yerinə əzənin, zəifin yerinə güclünün yanında olmağı üstün tutur.
dostoyevskinin xəstəlik dərəcəsində qumarbaz olması, özündən qat-qat kiçik qızla birlikdə olması onun xəstəlikli psixasından xəbər verir.

_sitat_

freuda görə dostoyevskinin sado
-mazoşist bir yönü də var. yazdığı əsərlərdə, oxuyucuları ilə münasibətində bunu aydın görmək olar. buna rəğmən yumuşaq qəlbli, yardımsevər bir yönü də var yazarın, bu da onun bölünmüş və tutarsız xarakterindən xəbər verir.
sara xəstəliyinə tutulub və çətin bir uşaqlıq dövru keçirib. bu onun psixasını korlayan əsas səbəblər arasında görülə bilər. yeraltından qeydlər əsərində də tez-tez ani ölümü barədə fikirlərini ifadə edir. özünü tənbəl və alçaq bir insan kimi görür.
şəxsi olaraq, cinayət və cəza romanını oxuyanda raskolnikov obrazının gözündən dostoyevskinin mazoşizmini görə bilirəm. obraz özünü çıxmaz yola salır və çıxış yolunu özünə psixoloji və maddi cəhətdən əziyyət etməkdə görür. hətta öz yaxınlarına münasibətdə belə bunu büruzə verir