Belə açıqlayım. *yox deyə bilməmək* problemi ilə hamımız tanışıq. hamımız bir qədər yox deyə bilmirik. bu bəzi insanlarda daha patalojik hal alır. cibində 100 manatı olmayan adamdan 300 manat borc istəyirlər, adam gedib kimdənsə borc alıb gətirib o adama borc verir.
dostun bu sümsük vəziyyətini görən sən dözməyib araya girirsən, ürəkləndirirsən ki, "a kişi, yox deyə bilərsən, belə bir seçimin var və bunu sənin əlindən heç kim ala bilməz. pivələməyə çağırırlar, heç bir işin yoxdu ancaq həvəsin də yoxdu. bu sənə tam səlahiyyət verir ki təklifi qəbul etmiyəsən. mütləq nənən ölməli, qıçın qırılmalı filan deyil ki, deyəsən yox, gələ bilmirəm". bu və bu kimi təlqinlər edib, sosial və professional həyatında daha sərbəst ola bilməsi üçün kömək edirsən. özünə inam aşılayırsan filan. bir növü çətinliklərə qarşı silahlandırırsan. vaxt çatır, dost bilib 10 manat borc istəyirsən, "yox e qaqam, valla yoxdu" deyir.
və yaxud da, iş yerindən bir nümunə verim. hansısa işcini əzirlər, öhdəliyi olmayan şeylər tələb edirlər və etmədiyi təqdirdə söz eşidir. *mobbing*ə məruz qoyurlar qısası. sən də bunu hər görəndə hüquqlarını filan başa salmağa çalışırsan, necə qarşı gələ biləcəyini öyrədirsən. sonra bir gün gəlir öhdəliyi daxilində bir şey istəyirsən adamdan, camaatın qabağında dovşan olan adam sənin qabağında şirə dönür. "mən nəyəm səninçün? mənim işim deyil" zad. ala?
çox kompleksli bir qıza komplekslərini aşmağı öyrədirsən. dalınca vaqonla qaqaş gələndə götü qalxır, səni almır.
(baxma: qaldırdığın hər götün pilotu özünsən)
ancaq bu pis birşeymidir görəsən?
*atalar və oğulların mübarizəsi*ndə bu prossesi başa düşə bilirəm. övladın azad böyüsün, sözünü deyə bilsin ancaq sənə də cavab qaytarmasın istəyə bilməzsən. mübariz uşaq böyüdəcəksənsə bir yerdə sənə qalib gəlməyini qəbul etməli olacaqsan. burda doğrudan da uduza bilərsən, uşağın özünü qalib hiss etsin deyə qəsdən geri çəkilə də bilərsən və yaxud da mənim ağlıma gəlməyən üçüncü bir variant taparsan. ancaq qəbul etməlisən ki, hər bir insanın həyatındakı ilk və ən böyük avtoritet sahibi onun valideynləridi və bu avtoritetə qalib gələ bilməyən uşaq yadlarla da mübarizədə uduzur.
aslanların həyatından nümunə versək görərik ki, hər gənc aslan bir gün öz vaxtının kralına qalib gələrək onun yerinə keçir. bu kral fiquru onun qanı bir atası da ola bilir, yad da. ancaq yad belə bir ata fiqurudur. ata arxetipi kralın da, tanrının da qaynağıdır. aslanlarda bu prosses daha *brutal* olur bəlkə də. düzü onlarınmı, yoxsa insanlarınmı həyatı daha brutaldır, mübahisə mövzusudur. hərhalda bizim atamıza qalib gəlməyimiz üçün onu öldürməyimiz və yaxud da bütün körpüləri dağıdıb düşmən olmağımıza ehtiyac yoxdur. biz bunu daha sivil yollardan edə bilirik. bunu edə bilməyimiz üçün də bizi atamız silahlandırmalıdır və vaxtı gələndə də bu döyüşdə uduzmağı bacarmalıdır.
(baxma: yazının başında göt çıxarmağa çalışdığı adama yazının sonunda haqq verən yazar)
il yarım sonra gələn edit: bu fenomenin deyəsən elmi-psixoloji açıqlaması var imiş -*
