1. insanı dəyərsizləşdirən şey.

insan gərək heç vaxt özünü bir insana bağlamasın. xüsusilə də məhəbbət mənasında əks cinsə. nələr-nələr görmüşük. belə hallar hər cür insan qruplarında olur. mən hər gün gəlib öz dostlarına fırlatdığı qızı necə əmişdirdiyini danışandan bir müddət sonra həmin qıza aşiq olub (nişanlanıb) bütün təhqirlərə tab gətirən qaqa da görmüşəm... 3-4 fəlsəfi əsər oxuyan və ətrafdakıların savadlı hesab etdiyi birinin özü kimi 3-4 fəlsəfi əsər oxuyan əks cins nümayəndəsi tapandan sonra fəlsəfəni (və danışdığı həqiqətləri, dəyərləri) zadı sikdir etməsini də görmüşəm. birini tapır, sevir, sevişmək istəyir, qanı oynayır - olur məcnun əmi. bu intihardır, cinayətdir, ölümdür. insanın özünü əzməsidir.

martin iden niyə intihar etdi? bu sualı gərək əsəri oxuyan şəxs özünə versin. birini sevmək olar, hər kəsin sevgi anlayışı fərqli də ola bilər. amma day bir adama görə öz həyatını quranlar bilsinlər ki, bir gün gələr o adam sıçar sizin həyatınıza. əlinizdə nə başqa dəyər qalar, nə dost, nə həyat sevgisi. hər şeyi onun üçün edirdin. kitabı da ona görə oxuyurdun. tez-tez çimirdin, sırf ona görə! danışdığın ideyalar da ya onun üçün idi, ya da onun qəbul etdiyi qədər davamlı olacaqdı. lülüş olmuşdun. pul qazanım, onu saxlayım, ac qalmasın, rahat yaşasın. nüfuzum artsın, mənlə fəxr etsin... yazıq məxluq! sən özünə dəyər verməyən və insan ola bilməyən qulsan.

uğrunda yaşamaq üçün tapılası çox şey var. məsələn, keçmişdən bu günə qədər məzlumların mübarizə ənənəsi. bir qadın, bir kişi, bir insan yox. bir nəfər yox.