28. Artiq islevselliyini itirmis bir mexanizmadir modern dovrler ucun. Onsuz da site dovletleri vaxtinda aristo ile platon bu sistemi tenqid edirdi. Aristo 'insanlarin qoyun kimi sayildigi bir sistem' oldugunu, platon ise demokratiyanin bir noqteden sonra tiranliga, demaqoqlarin ve xitabet seneti guclu olanlarin lehine olub, xalqin sig cixarlari ucun istismar olunacagini deyirdi. Gelinen noqte de bunu tesdiq edir. Demokratiyanin varligini surdurebilmeyi ucun onu ideologiya kimi yox gelisime aciq bir dusunceler toplulugu olaraq ele almaq lazimdir. Bilincli ve oz menliyinin ferqinde olan insanlarin demokratiya da soz sahibi olmayi lazimdir. Bu da tehsille, teoligik ve dogmatik ideyalardan arinmis, musbet elmler cehetinden rey bildirebilen bir cemiyyet qurmaqla mumkundur. Onsuz da ilahi dinlerde emr olunan esas qaydalari, dogal huquq normlari ilk caglardan belirleyib. Sadece tetbiq elemek ve zihniyyet olaraq ozunu onunla icsellesdirmek lazimdir. Oz haqq huququnu bilib, dovletin eslinde ozu ucun var olan bir qurum oldugunu, dovlet erkini elinde bulunduranlarin muveqqeti olaraq orada bulundugunu, her cur kritize etmeye aciq oldugunu, ilahi olmadiqlarini, seffaf bir sekilde yonetmeleri gerektiyinin bilincinde olmalidi yonetilen xalq. Demokratiyadan bu sekilde tam verim almaq olar. Yeni ki bilincsiz, qebile dovleti seklinde yonetimden yana olan, oy verdigi sexsi tanri kimi goren insanlarin oy vermeyi qadagalanmalidir. Oy vermek ucun belli kriteryalar getirilmelidir. Esnek kriteryalar. O olmasa bu olsun bu olmasa bu olsun kimi... yoxsa sadece bilincsizce nedi nedi vetendassan deye getdin oy verdin. Hamimiz esidik filan... O demokratiya yox qefletdir.