1. Ərəb dilində Allahın vəlisi anlamına gələn söz

Vəli sözü, islamdan sonrakı ərəb ədəbiyyatında əsasən 3 tərzdə işlədilmişdir:
1)Rəhbər
2)Dost
3)Köməkçi
Və bu sözün qarşısına, allah sözünün kök sözə uyğun olaraq feleksiyaya uğramış hissəsini əlavə etdikdə, "Allahın rəhbər təyin etdiyi şəxs", "Allahın dostu", "Allahın köməkçisi" anlamları ilə müvafiqlik təşkil edəcəkdir.

Peyğəmbər sonrası yazılmış hədislərdə, əsasən şiələrin etimad etdiyi mənbələrdə, Məhəmməd peyğəmbər özündən sonra müsəlman toplumuna bir başçı buraxmaq niyyətilə, özünə ən yaxın olan insan- həm kürəkəni, həm əmisioğlu, həm səhabəsi olan- Əli ibn əbutalibi özündən sonra islam cəmiyyətinin vəlisi və mövlası təyin edir. Qədir-xum hadisəsinə əsasən, Peyğəmbər son həcc ziyarətində, təxmini 100.000 zəvvar ilə birlikdə evə qayıdarkən, dövlətlərə ayrılan yolların kəsişdiyi nöqtə olan Qədir-xumda hərkəsin dayanmasını tələb edər və əşyalardan hündür yer düzəldərək çıxış edəcəyini deyər. Peyğəmbər hündür məkana çıxarkən Əlini də özü ilə çağırar və, "ALlah mənim mövlamdır. Mən möminlərin vəlisiyəm. Mən kimin vəlisiyəmsə, Əli də onun vəlisidir." deyərək Əli ibn Əbutalibin qolunu yuxarı qaldırar. Daha sonra, səhabələrdən biri, "Ey peyğəmbər, bu sənin sözündür, yoxsa Allahın" sualını verər və cavabən Muhamməd "Mənim sözüm Allahın sözüdür" deyər. Şiə ədəbiyyatına əsasən, Peyğəmbər öldükdən sonra isə xilaf düşər və Əli peyğəmbərin dəfni ilə məşğulkən Əbu-bəkr xilafətə keçər.

Azan, iqamə və kəlmeyi-şəhadətdə, "Əşhədü ənlə əliyyən vəliyullah (Şəhadət verirəm ki, əli allahın vəlisidir") deməyin vacibliyi məsələsində islam dünyasında bir çox fikir ayrılığı vardır. Dində olmayan bir şeyi dinə əlavə etmək bidət sayılır, bidət isə haramdır. Bu ifadəni azan və iqamənin vacib hissəsi kimi zənn etmək, bəzi müsəlmanlara görə haramdır. Lakin fəqihlərdən heçbiri bunu azanın vacib hissəsi kimi saymır. Sadəcə, müstəhəb olaraq, peyğəmbərin risalətinə şəhadət gətirərkən, əlinin imamət və vilayətinə şəhadət gətirməyi təkid edir.

Mən, Əllamə Təbatəbaidən oxumuşdum, deyirdi ki, "Bir arifdən soruşurlar ki, "Əliyyən vəliyullah" azanın bir hissədirmi? Arif isə cavabında, "Azan Əliyyən Vəliyullahın bir hissəsidir." "