10. 1823-cü (bəzi mənbələrdə 1835, bəzilərində 1838) Bakıda pinəçi ailəsində doğulan azərbaycanlı milyonçu, müsəlman şərqində ilk qızlar məktəbinin yaradıcısı.

haqqında çox şey yazmaq olar, ancaq ilk olaraq kobud da səslənsə "hər gözəlin bir eybi var" misalını gətirib hacı haqqında qəti sevmədiyim bir şeyi yazım, şərhini hərənin özünə buraxıram. Tağıyevin qaynatası (balakişi bəy ərəblinski 1828-1902) özündən 5 yaş kiçik olub. hacı özü də öz oğlunun bacanağı olub, üstəlik kiçik bacı ilə evlənib. Yoldaşını da qudasıgildə olanda görüb bəyənib. sona xanımın atası, general balakişi bəy də hacının mülkünə ortaq olmaq üçün qızını hacıya ərə verir. Bu haqq-hesab olanda sona xanımın 16, hacının da 73 yaşı olub. Tağıyevin bu evlilikdən 3 qız, 2 oğlan olmaqla 5 uşağı doğulur. oğlan sarıdan yaramır, çünki ilyas ruhi dispanserdə vəfat edir, məhəmməd isə zabit vaxtı özünü öldürür (bəzi mənbələrdə atəşi səhvən açdığı deyilir). Uzun sözün qısası, hacı pedofil olub. Balakişi bəy də özündən 5 yaş böyük olan hacının həm qudası, həm də qaynatası olub.

eyib olan hissəsini bitirib hacının əməllərindən, həyatından yazası olsaq, yaz, yaz, bitməz. Əvvəl bənna yanında palçıqdaşıyan işləyib, sonra bənnalıq etməyə başlayıb. Ardınca da artıq peşəkar tikinti ustası olub. arxitekturadan başım çıxmır deyə xüsusilə nə olduğunu qeyd edə bilməyəcəm, amma Wikipedia deyir ki, tikdirdiyi binalarda, xüsusilə də yaşadığı ev və qızlar gimnaziyası binasında onun dəsti-xətti var. özü tikintidə peşəkar olduğundan tikdirdiyi binalara da şəxsən nəzarət edibmiş.

sanılanın əksinə, hacı bir gecədə varlanan adam olmayıb. neftdən qazanmadan əvvəl ticarət və yüngül sənayedə özünü tutub. dükanları, manufakturası, kerosin zavodu və s olub. bakı neft şəhərinə çevrilən vaxtı, 1872-ci ildə icarəyə torpaq götürüb, düz 6 il sonra, tam ümidi kəsmişkən neft fontan vurub və hacı da qaz vurub, qazan doldurmağa başlayıb. 1897-ci ildə də neft mədənlərini britaniyalılara satıb, qeyri-neft sektoruna sərmayə qoyub (ilk olaraq uzunluğu 300 km olan balıq vətəgələri)
- bakının mərkəzindəki ilk ticarət pasajı;
- ilk teatr binası;
- qafqazda ilk toxuculuq fabriki;
- zaqafqaziyadakı ilk qızlar gimnaziyası (bəzi yerlərdə bunun tikilməsi təklifinin sona xanım* özü təhsilli qadın olmayıb tərəfindən verildiyi deyilir);
- bakı-şollar su kəməri;
- rusiyadakı ilk inqilabdan (1905-1907) sonra ölkədə yaranan xeyriyyə cəmiyyətləri, qəzet və jurnallar
birbaşa olaraq hacının adı ilə bağlıdır. Eyni zamanda, axc-nin 100 nəfər gənci avropaya təhsil almağa göndərməsində də hacının maddi dəstəyi olub.

1924-cü ildə vəfat edən hacı, öz istəyi ilə o vaxtın tanınmış axundu olan molla abuturabın ayağı altında mərdəkanda dəfn edilib. "niyə?"-si barədə belə rəvayət var ki, bir vaxtlar həmin molla hacıya "allah istəsə, bir anın içində var-dövlətini əlindən alar. ona görə də əbədi olanı sev" deyib, hacı isə buna gülüb keçibmiş. azərbaycanda sovet hakimiyyəti bərqərar olandan, hacının bütün var-dövləti əlindən alınandan sonra molla ilə elədiyi həmin söhbət yadına düşür və ona görə də onun ayaqları altında basdırmasını vəsiyyət edir.