(baxma: ak 47)
və ya rəsmi adı ilə "автмат калашникова модел 1947" dünyada indiyə qədər ən çox istehsal olunmuş piyada silahıdır. Dünyada (dəqiq olmasada) 100 milyon civarı origanl(lisenziyalı) və 200 milyona yaxın ak-47 və bu qəbil klonları və kopyası istehsal olunmuşdur. Fərqli variasiyaları və modernizasiya edilmiş modelləri hələ də istehsal və iatifadə edilməkdədir.
Ak-47-nin yaradıcısı olan mixail kalaşnikov 1937-ci ildə sovet ordusuna qatılır və zirehli texnika mühəndisi olaraq xidmət göstərməyə başlayır. Savaş zamanı ağır yaralanır və 6 aya yaxın xəstəxanada qalmalı olur. Həmin zaman dilimində də özü kimi cəbhədən gələn yaralı əsgərlərin avtomatlarla bağlı narahatlıqlarına, şikayətlərinə şahid olur. Xəstəxanadan çıxdıqdan sonra isə ordu üçün avtomat düzəltmək üstündə çalışır. ilk düzəıtdiyi avtomatlar ordu tərəfindən test edilmir, orduya alınmır, amma kalaşnikova "səndə istedad var, nəsə alınacaq" kimisindən moral verirlər. Ən sonda kalaşnikov alman ordusunda sıxlıqla istifadə edilən stg-44 silahının üzərindən yeni bir model çıxartmağa başlayır və ak-46 ərsəyə gəlir.
(Dipnot: ak-46 stg-44-ün bir klonu deyildir)
1949-cu ildə ak-47 sovet ordusunun standart piyada silahı seçildi və həmin ildən ordunun arsenalına daxil oldu. Bu tarixdən etibarən sovet ordusu, varşava paktına daxil olan ölkələrin orduları, kommunist ideologiyaya mənsub ölkələrin ordular və bəzi paramilitarist birliklərə bu silahlar paylandı. Və 1950-ci illərdə bu silah sovetlərin və kommunist dövlətlərin rəsmi silah sisteminə çevrildi.
50-li, 60-lı illərdə ak-47-in fərqli versiyaları da istehsal edildi. Məsələn ən populyarlarından biri aks-47 (rəsmi adı ilə: автомат калашникова складной модел 47) ki bu da, ak-47-in qundaqsız, qatlana bilən versiyası idi. Bu silahı daha çox xüsusi təyinatlılar, paraşütçü birliklər tərəfindən düzəldilmişdi, amma sonrada dünya çapında da populyarlaşdı və sıx istifadə edildi.
Aks-47:
Əsas məsələ, ak-47-in bu günki şöhrətinə qovuşmasının əsas səbəbi, hamımızın yaxşı bildiyi vyetnam savaşı oldu. 60-cl illərdə amerikan ordusu vyetnama "azadlıq", "demokratiya" və s. gətirmək üçün gəldiyində qarşısında əllərində ak-47-lər olan şimali vyetnam əsgərləri vardı. Amerikan ordusunun əlində isə ilk vaxtlar ar-15-lər, daha sonralar isə, m-16-lar vardı.
M-16
Amerikan m-16-ları və vyetkonq(daha doğrusu sovet) ak-47-ləri vyetnamın nəmli, tropik, bataqlıq cəngəlliklərində qarşı-qarşıya gəldi. Və ak-47-lər burada açıq-ara üstünlüklərini artıqlaması ilə göstərdi. Amerikan m-16-ları bu tərzdə bir guerilla müharibəsi üçün deyil də, daha çox nizami bir hərb üçün yaradılmışdı. Hədəf həssaslığı, atəş gücü çox yüksək olmasına rəğmən, vyetnamın dərin, keçilməz, dağlı-təpəli ərazisi üçün ak-47-lər daha uyğun silahlar idi. Məsələn, savaş zamanı amerikan m-16-larının daşıdığı 5.56 mm-lik mərmilər ağaclara, daşlara və s. kimi maneələrə saplanarkən, vyetnam ak-47-lərindən çıxan 7.62 mm-lik mərmilər eyniadlı əngəlləri deşərək keçib amerikan əsgərlərini ovlayırdı. Hətta, rəvayətə görə amerikan əsgərləri, özəlliklə Kambocada döyüşərkən əllərindəki m-16-ları atıb, qənimət olaraq ələ keçirilən ak-47-lərdən istifadə etməyə başlamışdılar.
Ak-47-lərin şöhrəti vyetnam savaşından sonra bütün dünyaya yayıldı(vyetnam savaşını çox adamın bildiyinin əksinə amerika yox, vyetnamlılar qazandı. Amerikan ordusu vyetnamdan biabırçı şəkildə qovuldu).
70-li illərdən sonra ak-47 dünyanın hər yerində, qərb blokunun qarşısında yer alan ən güclü vasitələrdən birinə çevrildi. Cənubi amerikada paramilitarist qrupların əlindəydi, asiyadakı amerikaya qarşı qrupların əlindəydi, hətta qara bazarda özünə elə bir yer etmişdi ki, dünyanın demək olar ki hər yerindəki qarşıdurmalarda kalaşnikovlar vardı.
1970-ci illərdən sovet ordusu ak-47 əvəzinə, onun bir üst modeli olan ak-74 silahlarına keçid etməyə başladı. Ak-74-lərlə ak-47-lər demək olar ki, eynidir, sadəcə işlətdikləri mərmi çapları fərqlidir. Ak-47 7,62×39 mm çaplı mərmi atarkən, ak-74 5,45×39 mm-lik mərmilər atırdı.
Ak-74
(Fərqi silahın lülə ağzı və qaz borusunun genişliyi ilə aydın görə bilərsiniz)
Ak-47 əfsanəsi ssri dağıldıqdan sonra da bitmədi. Bir çox postsovet ölkələrinin orduları hələ də bu silahdan istifadə etməkdədir. Və bu gün dünyada kalaşnikov silahından istifadə etməmiş heç bir ordu yoxdur(Bəli amerikan ordusu belə zaman-zaman istifadə etmişdir. Bu gün belə əfqanıstanda, iraqda, suriyada bəzi əməliyyatlarda öz silahlarını buraxıb kalaşnikovlardan istifadə etdikləri də vardır.)
Anlayacağınız ak-47 silahı insanlığın yaratdığı ən populyar ölüm maşınıdır deyə bilərik. Onu dünyadakı hər kəsin əlində görə bilərsiniz. Əsgərlərin, terrorçuların, dirənişçilərin, paramilitaristlərin, separatçıların və hətta mülki insanların.
Texniki özəlliklərini sıralayıram:
Mərmilər: 7,62×39 mm, 5,45×39 mm-lik özəl yapım mərmi.
Təsir nöqtəsi: 300 m.
Mərmi çıxış sürəti: 710 mm/san.
Atış sürəti: dəqiqədə 60 mərmi.
Tətik mexanizmi: avtomatik və təkli
Uzunluğu: 87 sm.
Ağırlıq(boş): 3,8 kq.
Ağırlıq(dolu): 4,2-4,5 kq (daraq tipinə görə).
Ak-47-ni belə möhtəşəm hala gətirən 3 əsas müddəa vardır:
1. Ucuzluq
2. Sadəlik
3. Güvənilirlik
Original, təzə bir ak-47-ni bu günün valyutası ilə aşağı-yuxarı 100 dollara ala bilərsiniz. Hətta 2-ci əl, işlənmiş ak-47-i 70-80 dollara əfqanıstan və suriyada da tapa bilərsiniz. istehsalı ucuz, bakımı ucuz, hissələri son dərəcə ucuzdur.
Bəsitliyə gəldikdə isə səbəbi çox sadədir. Mixail kalaşnikov bu silahı rus gəncinin istifadəsi üçün yaratmışdır. Rus gənci dediyimiz, böyük əksəriyyəti dağlıqda, kəndlərdə yaşayan, ciddi texniki bilik-bacarıqları olmayan, hər-hansı sıradan birisi tərəfindən istifadə olunacaqdı yəni. Buna görə də silah da son dərəcə sadə olmalıydı. Ola bildiyincə az hərəkətli parçadan ibarət olmalı idi. Baxımı, təmiri, istifadə son dərəcə asan olmalı idi. Ak-47 dünyada istifadəsi an asan silahlardan biridir. Əlinə heç vaxt silah almamış birinə belə yarım saat içərisində bir ak-47 işlətməyi öyrədə bilərsiniz. Yarım saat içində necə sökülür, necə yığılır, təmizliyi, baxımı necə edilir, necə istifadə edilir, necə atəş açılır və s. öyrədilməsi çox asandır ki, silahın da bu qədər yayğın olmasının ana səbəbi də budur. Geniş çərçivədən baxsanız bu silahı bir komando da istifadə edir, 12-13 yaşında balaca uşaqlar da işlədir. Olay çox bəsitdir. Yarım saat öyrət, göndər ova.
Bəsitdir, ucuzdur amma keyfiyyətsiz deyildir. Ak-47-lər çox nadirən tutulan silahlardır. Yəni bir kalaşnikovu xarab etmək üçün çox özəl çalışılması lazımdır -*. Hər cür iqlimdə işlək vəziyyətdə ola bilir, örnək, rusiyanın sibir, tundra meşələrində də istifadə edərsən, Əfqanıstan dağlarında da son dərəcə rahat formada istifadə edərsən, ekvatorial super nəmli iqlimlərdə də xarab olmaz, nə də avropanın çöllüklərində xəta verməzdi. Yəni ak-47-i alıb palçığın içinə soxub çıxardıb atəş aça bilərsən, qumda basdırıb, çıxarıb atəş aça bilərsən, buzun içində dondurub, sonra buzu əridib təkrar atəş aça bilərsən. Ak-47 heç vaxt yarı yolda qoymayan bir silahdır.
Ucuzluq, bəsitlik, güvənilirlik. Ak-47-i dünyanın ən şöhrətli silahına çevirən 3 ana detal bunlardır. Hər nə qədər rusiyada artıq istehsal edilməsə də, ki bunun yerinə rumıniya, bolqarıstan, çin və şimali Koreyada lisenziyalı surətdə və suriya, Əfqanıstan qara bazarlarında istehsal olunur. Hər nə qədər yeni silahlar ortaya çıxsa da, yeni texnologiyalar inkişaf etsə də, ak-47-lər öz varlığını sürdürməyə davam edəcəklər, əfsus ki, öldürməyə də davam edəcəklər. Ki, mövzu ölüm, öldürmək, yox etmək, dağıtmaqdırsa, bunun üstünə heç bir varlıq insanın əlinə su da tökə bilməz. Kalaşnikov da bunun ən haqlı örnəklərindən biridir...