bugün wiki təsadüfi son
sözaltı sözlük
məsləhət postlar mesaj Profil

...

sözləri reclaim etmək

əjdahalar   googlla


    #sözaltı wiki təsadüfi wiki gətir

    yazarın wiki entryləri: ultimate attribution error - ingilis dilindəki qəliblər - groupthink
    1. Müəyyən sosial qrupdan (adətən, irq, etnik kimlik, gender, seksuallıq, əlillik, maddi status və s. əsaslı) olan insanları alçaltmaq, təhqirə məruz qoymaq, aşağılatmaq üçün istifadə olunan sözlərin həmin insanlar tərəfindən iradi şəkildə mənimsənilməsi, özlərinə istinad edərkən istifadə edilməsi. Bu mənimsənilmə və istinadın məqsədi sözün daşıdığı neqativ mənanı, stiqmanı aradan götürməkdir.

    Misal üçün, nigger sözü afro-Amerikanları alçaltmaq üçün istifadə olunurdusa, indi söz "nigga" şəklində həmin insanlar tərəfindən "reclaim" olunur, "geri alınır", istifadə edilir.

    Bir digər nümunə, queer sözüdür. Vaxtilə homoseksual duyğular bəsləyən insanları alçaltmaq üçün işlədilirdi, lakin daha sonra "reclaim" olundu və artıq stiqma mahiyyətini çox böyük ölçüdə itirdi. Bu, demək olar ki, Azərbaycan mədəniyyəti çərçivəsində yaşayan geylərin petux sözünü "reclaim" etməsi ilə eynihüquqludur.

    Yenə də Azərbaycan mədəniyyəti çərçivəsində oğlanlara/kişilərə həsr olunan sosial normalara uyğunlaşa bilmədikləri halda "peysər" deyə damğalanan şəxslərin də texniki olaraq həmin sözü "reclaim" etmələri mümkündür. Belə bir tənqid gələ bilər ki, "peysər" deyə etiketlənən kişi çox vaxt etik normaları öz davranışları ilə pozduğu üçün (mis: oğurluq, zorakılıq, taciz, böhtan və s.) "peysər" damğasına layiqdir və bu sözü "reclaim" etməyə mənəvi hüququ çatmır. Məntiqli səslənir, fəqət bir çox halda kişi özü qeyri-etik davranış sərgiləməsə də bu damğanı qeyri-iradi şəkildə qazanır. Misal üçün, bir oğlanın bacısının sevgilisi varsa, bu oğlan niyə bu səbəbdən "peysər" adlandırılıb sosial çıxdaşedilmə qurbanı olmalıdır? Qəbul edək ki, cəmiyyətin kişilər üçün tənzimləmiş olduğu sabit normalar var və əhalinin yarısının bu sabit normalara qüsursuz əməl edə bilməsi qeyri-mümkündür. Həmişə normadan heç olmasa qeyri-iradi şəkildə kənara çıxanlar olacaq. Həmin insanlar digərləri kimi normal yaşamasınmı? ikinci olaraq, məsələ tək təhqir, stiqmatizə etməkdirsə, hər kəsin davranışına uyğun etiketlər var. Oğruya oğru deyin, təcavüçüyə təcavüzçü, nəyə görə təhqir cinsiyyətə əsaslanmalıdır? Bir təcavüzçü və bacısının sevgilisi olan oğlan eyni dərəcədə "peysər"dirmi? Düzdür, məndən soruşsanız, ümumiyyətlə insanları etiketləməyin cəmiyyətə daha xeyirli olduğunu yox əksinə ziyanverici təsir göstərdiyini düşünürəm. Səbəb, bir insana neqativ bir etiket yüklədiyiniz halda həmin insanın da elə o etiketə uyğun davranması ehtimaldaxilidir (baxma: labeling theory).

    Amma, əlbəttə, "peysər" sözü nə dərəcədə digər " slur"lər ilə eyni tutula bilər, bilmirəm. Həmçinin "peysər" sözünü reclaim etməyin digər "slur"ləri reclaim etməklə hansı səviyyədə bərabərhüquqlu ola biləcəyi barədə əminliyim yoxdur. Sadəcə, texniki cəhətdən mümkün ola biləcəyini düşünürəm, çünki bu etiketi qazanmağın müxtəlif yolları var. #305109 entrymdə "peysər" olaraq adlandırılmağın iradi və qeyri-iradi ola biləcəyini yazmışdım. Qeyri-iradi olaraq yaftalanan bir şəxsin isə sözü "reclaim" etmək imkanı vardır. Nəticədə sosial statusun ən az iki növü mövcuddur: ascribed status (verilmiş status. Mis: irq, etnik kök, cins) və achieved status (qazanılmış status. Mis: ixtisas, valideynlik, hətta genderin də müəyyən qədər buraya aid ola biləcəyini düşünürəm). "Reclamation" isə verilmiş statuslarda daha çox nəzərə çarpır, zənnimcə.

    Bir digər misal, təəssüf ki, bizim cəmiyyətdə yayğındır: "əlil" sözünün neqativ mənada işlədilməsi; "səni görüm, əlil qalasan!" və s. Bu sözün "reclaim" olunması və insanların əlilliyin nə mənaya gəldiyini daha yaxşı qavraması çox önəmlidir.

    Sözlər çox halda yalnız hədəf sosial qrupa daxil olan şəxslərin özü tərəfindən "reclaim" oluna bilər.

    (baxma: reclamation)
    (baxma: reappropriation)
    (bax: stigma)
    (baxma: slur)

14 əjdaha

dasein
#327596


15.05.2021 - 02:08
+6904 oxunma
wikiləyən: timidus



hamısını göstər

üzv ol

...