188. Türkiyədə təəssüf ki toplumun yarı-ba-yarı hissəsi mədəniyyət, etika və səviyyədən uzaqdı. Görmürsünüz çayxanadaki kimi danışırlar? işlıri gücləri söyüş söymək, intellektual səviyyələri əl verməyən mövzularda 'boş yapma'- kimi səviyyəsiz, düşük cavablar yazıb öz ağıllarınca insanlara hörmətsizlik etmək, əsəbiləşdirməkdi. Normal, mədəni, insani formada müzakirə və hətta mübahisə etmək ixtiyarında belə deyillər. Bu hər kəs üçün keçərli deyil, ancaq görünüşə görə yarısı bu gündədi bunların. Çox da eyni kökdən gəlirik deyə özümüzü yamayası deyilik ki, mənə şəxsən mənasız gəlir onsuz eyni dildə danışdığım kimləsə yaxınlaşmaq. Bunlarla tutmur bizimki, göz qabağındadı hər şey. insanları belə doğmalaşdıran qan bağı deyil ikən, xalqları bu cür şeylər doğmalaşdıra bilməz. irqçidirlər; özlərini üstün, asil millət, başqalarını aşağı görürlər. Eyni şey yarı-ba-yarı ölkənin damarlarına işləmiş radikal dindarlara, ümmətçilərə də aiddir. Qeyri-müsəlmanlara və inancsızlızlara hörmət elımirlər. Bunu keçək, hörmətsizlik edirlər hətta. Normal insani şərtlər altında inanmayan, qeyri-müsəlan olan biri öz inancı yaxud inancsızlığının özündə ehtuva etdiyi şeylər başqalarına zərər vurmadığı, narahatlq vermədiyi təqdirdə istədiyi hər şeyi eləməyə sərbəstdi. Eyni zamanda bu dindar, müsəlman olanlar üçün də keçərlidi, inanclı birinin ibadəti bir inancsıza heç vaxt problem təşkil edə bilməz. Ancaq gəl gör ki məsələ elə deyil. Bu radikal islamçılar mütləq şəkildə şəriətdən, şəriət qanunlarından danışır, bunların ölkə üzrə tətbiq olunmalı olduğunu deyirlər. Deyəndə ki bir nəfərin yaxud müəyyən kəsimin inancını bütün bir ölkəyə yaxud bölgəyə tətbiq etmık olmaz; bu ölkədə müsəlmanlardan savauı qeyri-müsəlmanlar, inancsızlar və eyni zamanda sizin istədiyiniz qayda-qanunu istəməyən insanlar da yaşayır; inanc fərdi bir şeydir, başqasını əlaqələndirməməlidi və dövlətin dini olmur; başlayırlar ki siz din düşmənisiniz. Son illər diplomatik yaxınıığa görə azərbaycanlılara da təsir ediblər. Onsuz bizə farsın təsiri var idi, bir də bu allah, kitab deyib ciblərinə girənlərin boyunduruğunda oıanların təsiri çıxdı bir yandan da. Uzun sözün qısası dildən savayı bizimlə ortaq çox az cəhəti olan toplumdular. Yarı hissəsi cahil, hörmətsiz, dini, mill, cinsi ayrıseçkilik edən, homofobik, empatiyadan yoxsun insanlardı. Rəylərdə bayraq smayliki qoyub salam göndərməklə düzəlmir heçnə. Əlbəttə ki hər kəsə aid deyil bu, ancaq göz qabağındadı hər şey. Kaş ki bizdən irəlidə olardılar ki bizim də nəyəsə ümidimiz olardı günü bu gün.