2. yunancadan sonuncu təlim mənasına gələn və bəşəriyyətin və bütün dünyanın son günləri haqqında dini təlim. esxatoloji ideyalar dünyanın yaranması və yox olması haqqında ən qədim mifoloji təsəvvürlərlə xüsusilə həlak olmaqda olan kainat və dünya xaosunun baş verəcəyi haqqında qədim babil təsəvvürləri ilə bağlı olmuşdur. bu təsəvvürlər iudaizmin köhnə əhdinə daxil olmuş esxatalogiyanın işlənib hazırlanmasının ideya mənbəyini təşkil etmişdi. dünyanın axırı haqqında kumran ( yəhudi səhrasında mağara. burada manuskriptlər tapılmışdır. ölü dəniz perqamentləri olaraq da bilinir) icmasının ideoloqları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. xristian esxatalogiyası roma imperiyasının quldarlıq ictimai münasibətlərinin sosial və mənəvi böhranı dövründə təşəkkül tapmışdır. qullar və cəmiyyətin ümidsizlik hissinə qapılmış və sosial cəhətdən alçaldılmış təbəqələri yer üzündə yeni eranın başlayacağını günbəgün gözləyirdilər. bu əhvali-ruhiyyələr fantastik formada romaya dərin nifrətlə dünyanın sonunun məhşərin tezliklə baş verəcəyi barədə xəbərlərlə həqiqi dindarlar üçün səma səltənətinin və mürtədlərin cəzalandırılacaqlarının vəd edilməsilə aşılanmış iohanın vəhyində öz ifadəsini tapmışdır. xristianlıq roma imperiyasının dövlət dininə çevrildiyi zaman dünyanın sonu onun ideoloqları tərəfindən qeyri-müəyyən vaxta keçirilir. birinci plana axirət dünyasında əcr ( cəza) ideyası çəkilir. din xadimləri dindarlar qarşısında məhşərin mənzərələrini canlandırmaqla istismar olunan kütlələri qorxudur ,onları tabeçilikdə , itaətdə saxlamağa çalışırdılar.