texniki məlumatlar: film iraq müharibəsi-dən sonra çəkilən ilk iraq filmidir. filmin dili kürdcə-dir. film bir çox mükafata layiq görülüb. filmdə əsasən uşaq aktyorların iştirak etməsinə baxmayaraq aktyorların performansı çox yaxşı idi. təəcüblü anlardan biri də budur ki, uşaq aktyorların bəziləri bəlkə də həyatlarında heç vaxt film izləməmiş uşaqlardır. sadəcə bu rejissorun aktyor seçmə qabiliyyəti çox üstündür. və bəzi istedadlı uşaqları növbəti filmində öz asistanı edir. ( məsələn bu filmdə "satellite" rolunda oynayan uşaq növbəti filmdə bahman müəllimin asistanı olmuşdur)
indi isə filmin mövzusuna keçək: filmin adı olan "tısbağalar da uça bilər" əslində filmin mövzusu ilə bağlı bir kürt hekayəsinə istinad edir:
bir gün göldə yaşayan tısbağa hər zaman ətrafında uçan, sağ-sol edən quşları görüb özü də uçmaq istəyir. bu istəyini quşlara deyir. quşlar cavabında " tısbağalar da uça bilər" deyir və quşlar tısbağaya çubuq uzadaraq bunu ağzı ilə bərk bərk tutmasını istəyir. tısbağa çubuğu dişlədikdən sonra bunlar uçmağa başlayır. həyatında bu qədər yüksəyə uçmayan tısbağa bütün kürdistanı gördükdə ağzı açıq qalır. tısbağa ağzını açdığına görə yenidən gölə düşür. həyatda nə 1 addım irəli nə də geri gedə bilən tısbağa belindəki ağır yükü(qını) ilə göldə öz alışdığı həyata davam edir.
hekayədən çıxarılan nəticə odur ki, yaxın şərqdəki xalq tısbağa kimidir. hər zaman belində ağır yük var və nə etsələr də o "göl"-dən çıxa bilmirlər.
--spoiler--
filmin afişasında 14 yaşlı ana olan agrin belində balaca uşağı ilə olan görüntüsündə bir növ tısbağaya bənzəyir. tısbağa kimi belində yük olan agrin, bu yük olmadan yaşaya bilmir və filmin başında göründüyü kimi özünü gölə ataraq boğur.
film türkiyə-iraq sərhədində kürdlərdin yaşadığı miqrant kəndində baş verir. minaları toplayaraq silah tacirlərinə sataraq özlərini dolandırmağa çalışan uşaqlar "satellite" ləqəbli 13 yaşlı uşağı ətrafında toplaşırlar və onun təlimatlarını yerinə yetirirlər.
kənd əhalisi isə müharibə xəbərlərinə baxmaq üçün "satellite"-dən kəndin televizorunu düzəltməyini istəyirlər. 1 ədəd çanaq antena alaraq (15 radio və 500 dinar) televizoru işlək vəziyyətə gətirir. kanalları çevirdikcə çıxan musiqi, dəb, film kanallarını görən kəndin ağsaqqalları başlarını bulayaraq "haram" kanallara baxmağı qadağan edir. amerikan əsgərlərindən 2-3 kəlmə ingiliscə öyrənən "satellite" isə guya xəbərləri kənd əhalisinə tərcümə edir. bu isə yaxın şərqin savadsız,cahil,saf olmasından xəbər verir ki, qərb ölkələri burada öz istədiklərini edirlər.həmçinin amerikan əsgərlərinin kimyəvi silah istifadə etməsindən qorxan əhali əllərində olan pulla qaz maskası alırlar:
elə bu ərəfələrdə 14 yaşlı agrin, gözləri görməyən körpəsi riga və mina çıxararkən hər 2 qolunu itirmiş qardaşı hengov kəndə gəlir.
hengov burada uşaqlara qoşulub ağzı ilə mina çıxarır.
bu arada gözləri görməyən körpə minaya basacaqkən "satellite" onu xilas edir və ayağı yaralanır.
elə həmin gecə amerikan əsgərlərinin gəlməsini "qurtuluş" sayan xalq onlara qoşularaq kəndi tərk edir. həmin gecə iplə uşağına daş bağlayaraq onu gölə atan agrin artıq tısbağa kimi öz qını olmadığına görə yaşaya bilmir və özü də intihar edir. bunları öz yuxusunda görən qardaşı hengov, gölə tullanır. filmin son pərdəsində gölün dərinliklərində bacısıoğlunu görən hengov, kədər içərisində yuxarı doğru üzməyə çalışır. bu da həmçinin tısbağanın uçmağına bir işarətdir.
--spoiler--
film əslində müharibənin pis olmadığını deyən kəsimə şillə kimi dəyir. müharibəsin nəticələrindən, sadə xalqa olan təsirlərindən bəhs edən filmə baxarkən müxtəlif duyğular keçirməmək mümkün deyil. bu şəkil isə bir çox şeyi bizə başa salır:
