63. ən önəmli ünsürlərin başında yurdum insanında faydalı olmaq, o da cəhənnəm, fikirlərini bölüşmək və fikir mübadiləsi anlayışının olmamasıdır. Ümumiyyətlə, düzgün fikir, dəyər yaradacaq insan azdır, qaldı ki bunu bölüşə və bu da yetməzmiş kimi hələ bir sözlüyü tapa. Fikir bölüşənlər də bunu insanların yararına eləmək niyyətində olmur, çünki əsas məqsədi ya sosial şəbəkədən pul qazanmaqdır (baxma: boş-boş çərənləyən bloggerlər), ya da öz eqosunu doyurmaq (baxma: qız tutmaqçün fəlsəfə, ədəbiyyat səhifəsi açan adamlar). Anonim olub sırf fikrin özünə qiymət verilməsi məsələsi bir çoxuna ona görə sərf eləmir.

ikinci və mənə görə çox-çox önəmli nüans buradakı bir çox yazarların sözlüyə baxış bucağıdır. Açın sözaltı günlük və bu qəbildən başlıqlara baxın. Orda saysız-hesabsız yerdə "neçə müddətdir çox xoşbəxt idim, sözlük heç yadıma düşmürdü", nə bilim "sözlüyə baxanda qruza düşürəm" və ya "yenə gəldim ki sözlüyə sığınım" və s bu tip cümlələr doludur. Baxın bu yurdum insanının xislətini göstərən şeydir. Bura gələnlərin bir çoxunun problemi buranı sırf içindəki neqativi tökəsi yer kimi görməsidir. Mən belə adamları real həyatda da çox görmüşəm. Elə dostları var, onları ancaq qruza, çətinə düşəndə yada salırlar, xoşbəxt günündə görmək istəmirlər yan-yörəsində. Mənim də bir neçə belə dostum olub, hamısını rədd elədim ətrafımdan. insan biriylə ancaq "çətin gün/ qruz dostu" olanda... yaxşı, yaxşı, mövzudan yayınmayaq, gəlin sözlük üzərindən misal çəkim... Bir yazar sözlüyə əsasən neqativini yazanda əlbəttə ki, sonra "görəndə kefim qaçır" deyəcək. Bir normal, standart fikrini yaz, xoş hadisələri bölüş və s. Belə-belə bağ yaranmalıdır, yoxsa bir tərəfli şəkildə dar gündə yada salmaqla bu iş olmaz heç vaxt. Məni köhnədən tanıyanlar bilir, mən o vaxtı sırf sözlükdə o qədər də fayda sağlaya bilməyəcəyimi, şəxsi həyatımda böhrana düşdüyümü görəndə uzaqlaşdım buralardan ki, bura yansımasın. Bir az toparlanan kimi də qayıtdım. Demirəm indi hamı belə olsun, amma azdan-çoxdan belə yanaşma da pis deyil.

Bu yuxarıda dediyimin bir də alternativ variantı var. Bu tip yazarlar da ağ günə çıxanda sözlüyü sikdir edən və ya edəcək tip adamlardır. Zatən elə həmin bu yuxarıda dediyim tip insanlar da bu kateqoriyaya aiddirlər. Bizim insanımızın o "normal həyat" anlayışını qınamağına aldanmamaq lazımdır. Yaxşı maaşı olan işə düzəlsinlər, əllərinə bir az maddi imkan düşsün, sözlük, fikir bölüşmək, intellekt tələb edən şeylər yadlarına düşməyəcək, elə ancaq ye, iç, gəz. Bunun ən adi misalı bir neçə ay əvvəl göründü elə. timidusun həkimi idi deyəsən, yazanda ki "türkiyənin ən böyük recovery klinikasını açacağıq", hər yazısını oxuduğum, dəyərli saydığım bir yazar qayıtdı ki "bir balaca köşküm olsa, nəinki sözlük, heç bir sosial şəbəkə yadıma düşməz". Mən o adamı qınamıram, nə də ki sözlərim birbaşa ona aid deyil. Əksinə, onun bu fikri açıq-açıq deməsini dəhşət çox təqdir edirəm. Çünki səmimiyyət göstərdi. Bu gün əminəm ki, 10 yazardan 8-i sabah əlində bir az imkan olanda elə qəşəng də günlük adi bir həyat yaşayacaq ki, buralar vecinə də olmayacaq. Necə ki bu gün əksər köhnə nəsil yazarlar sözlükdə yazıb-eləmir, heç yadlarına da düşmür. Halbuki yazma vərdişi və yazı mədəniyyəti hamıda formalaşmalı olan bir şeydir. Keçən dəfə bir şəkil gördüm. Mənası belə idi ki, Əgər fikir, düşüncə ovucuna aldığın və barmaqlarının arasından dağılıb gedən sudursa, yazı o suyun stəkana qoyulmuş, formalı və düzgün bir halıdır. Əvvəlcə insanımızda yazma vərdişi yaranmalı, daha sonra da sözlüyə olan bu baxış bucağı dəyişilməlidir ki, sözlük Azərbaycanda tuta bilsin, inkişaf eləsin. Buranı da hər dəfə hər adama deyə bilmədiyin o müsbət, mənfi və ya ümumi fikirlərini sərbəst şəkildə yazdığın yer kimi istifadə eləmək çox daha yaxşı yer halına gətirə bilər.

Digər bir nüans da təbii ki idarə formasıdır. o gün gecə səslidə danışanda da timidusun üzünə dedim, özü də elə fərqindəydi, mən deyən kimi təsdiqlədi bu sözümü ki, sözlük məqsədinə doğru aparılmalı olan intellektual platforma kimi yox, şəxsi mülkiyyət kimi idarə olunur. Acığı gələn, prinsipə düşdüyü yazarda çepe axtarıb adi bir şeyin üstündə uçuran kim, uçurulan yazarlar barədə açıqlama vermək əvəzinə "başın buraxın, qoy elə belə qalsın" deyən kim, yazarların ifşasını atan kim, oturub hansısa yazarın dalınca ağır söyüşlər işlədən kim və s çox şeylər var moderasiyada. modchatı oxuma imkanım oldu, elə şeylər gördüm ki, sözlüyə olan bütün həvəsim söndü. Düzdü, əziyyət çəkəni, təqdir elədiyim də var, amma ümumi situasiya ürəkbulandırıcıdı. Hələ 5-6 il əvvəl * deyəsən, 2018 idi, dəqiq yadımda qalmayıb. Amma entri var hələ də sözlükdədir, eşələnsə tapıb çıxarmaq olar Modlardan biri hansısa haqq-hesab zamanı açıq-açıq "sözlüyün ədalətli, demokratik olmaq kimi bir məqsədi yoxdur" kimisindən bir şey yazmışdı. Bunu demək yerinə elə birbaşa "belədi, qaqaş! Neyniriksə, zor eliyirik!1!" yazılsaydı, daha hörmətli olardı. Dindirsən, ucdantutma hamısı hökuməti söyüb pisləyəcək adamlardılar, amma balaca bir platformada elə hərəkətlər edirlər ki, söydükləri, qınadıqları adamlardan qram fərqlənmirlər. Buralar neçə ildir ki, qanunun güc yox, gücün qanun olduğu yer halındadır. Makiavellinin "hökmdar" əsərini praktikaya tökürmüşcəsinə, mütləq güc kimi avtoritar rejimdə monarxiya idarə edirmişcəsinə yanaşanda sözlük bundan artığı olmayacaq ki. Belə olan halda da başdakı 3 bənddə izah elədiyim mənfi halları özündən xaric eləməyi bacaran birisi bura gəlsə belə, heç vaxt davamlı şəkildə qalmaz.