8. psixologiya günümüzdə gülseren budayıcıoğlu'nun kitablarından ilhamlanaraq dəyərə minən sənətdir. Bununla bərabər, pandemiya dövründə artan depresssiya, təşviş-həyəcan pozuntuları psixoloqun insan həyatındakı rolunu daha yaxşı anlamağa kömək etmişdi.
Azərbaycan üçün psixoloq olmaq həm çətin həm də çox asandır. Asan tərəflərini aşağıda qeyd edirəm. Çətin tərəfini isə entryni oxuduqdan sonra anlayacaqsınız.

1. Sadəcə bakalvr təhsili alaraq bu ünvana sahib olmaq mümkündür. Bu bütün dünya ölkələrində bu şəkildədir, ancaq azərbaycanda daha rahatdır. Çünki heçbir işverən qurum və psixoloqa müraciət edən şəxs o psixoloqun bakalavr təhsil həyatında necə təhsil aldığını, oxuyub oxumadığı ilə bağlı maraqlanmır, psixoloqlarda çox məlumat vermir. Nəticədə bakalavr vaxtı psixologiyanın p'ni bilməyənlər məzun olan kimi özlərinə psixoloq deməyə haqq bilirlər. Eyni zamanda dövlətdə bu vəziyyətə əl atmır. Müəllimlərin, həkimlərin, hüquqşünasların necə ki məzun olduqdan sonra işə qəbulunda mütləq şəkildə bilik imtahanından keçirsə bu sahənin mütəxəssizləri də keçməlidir. (TSPX psixoloq deyil)

2. Təhsildə sosial-psixoloji xidmət (TSPX) oxuyaraq da özünüzə psixoloq deyə bilərsiniz. Bəli, bu heç bir halda etik olmasa da, psixologiya sahəsinin suistimal edilməsi sayılsa da, acı həqiqət budur. Günümüzdə çox məhşur olan uzman psixoloq qadın və onun "etik" prinsiplərlə topladığı komandası var. Yaxşı deyiblər kimdə nə yoxdursa ondan çox danışar deyə. Bu "etik" komanda da təhsildə sosial-psixoloji xidmət ixtisası alanlar özlərini psixoloq adlandırır və fahiş qiymətlərlə seans edir. Bunu öyrənmək çətin deyil, girirsiniz onların blog və ya instagram səhifələrinə orada özləri haqqında informasiya mövcuddur. Bu informasiya içərisində qurum rəhbəri olan xanım, türkçəsi Psikoloji danışmanlık ve Rehberlik (PDR) ixtisasını psixoloji konsultasiya olaraq öz dilimizə çevirmişdir. Sadəcə sahədə olan və türkiyədə təhsil alan psixoloqlar psixoloji konsultasiya ünvanının nə demək olduğunu və belə bir ünvanın ümumiyyətlə olmadığını, türkiyə respublikasında rehber öğretmen ünvanıyla adlandırıldıqlarını çox yaxşı bilir. Etik kodeksin ən birinci bəndinin pozulması burada başlayır.
Həmçinin özünü beynəlxalq dərəcədə akkreditasiyaya sahib superviziyalı təlimlər keçdiyini bildirən psixoloqlar da var. Ancaq hansı müəllim, hansı universitet o məlum deyil. Sual yarana bilər ki, bunun nə fərqi var?
ilk olaraq, bir psixoloqun sizə psixoterapiya edə bilməsi üçün, onun psixoterapiya təlimlərindən keçməsi lazımdır. Ancaq sözdə yox vəya sertifikat satan qurumlardan yox əsl mütəxəssizlərdən almalıdır. Bu təlimlər aylarca çoxsaylı modullara bölünərək verilir. Ən bəsiti CBT təlimi hal-hazırda 4 modul 250 saatlıq superviziyadan ibarətdir. Hər modul bitdiyində imtahana girilir, uğurlu nəticə olduqda digər modula keçmək mümkündür. Qısaca, cbt hərkəsin ağzına saqqız olan ancaq əsl mütəxəssizi azərbaycanda şəxsən tapa bilmədiyim psixoterapiya növüdür.
ikinci olaraq, etik kodeksi qoruyan qurum fahiş qiymətlərini tətbiq etdikləri psixoterapiyaya görə qoyduqlarını bildirir. Ancaq psixoterapiya etik kodeksində fahiş qiymətlərin qoyulması, həmçinin mövcut sahə terapevtlərindən fərqli qiymətlərində qoyulması etik kodeksin pozulmasıdır. Ortada nə dəqiq bir informasiyaları var, nə aldıqları təlimi isbat edən sənəd var ancaq sadəcə ad var ki, psixoterapiyanın müxtəlif və çətin növləriylə məşğuldurlar.

3. Əgər təhsil həyatınızda heçnə oxumadınız, rüşvətlə vəya limit qiymətlərlə məzun olmusuzsa narahat olmayın. Psixologiyanı monarxiyaya çevirən ər-arvad cütlüyünün yanında sizə mütləq iş tapılacaq. Onlar savadlı kadr deyil, məhz sizin kimi sadəcə diplomlu şəxslərə üstünlük verirlər.

4. Sadəcə mərkəzdə də çalışmağa məcbur deyilsiz, Bakının mərkəzindən uzaq qalan istənilən xəstəxanalarına müraciət edirsiz, klinik psixologiya oxumadan sizə birbaşa klinik psixoloq ünvanı verib işə alırlar.

5. Əgər fərqli ixtisası bitiribsiz ancaq çox yaxşı dərd dinləyə məsləhət verə bilirsinizsə, dövlət universitetlərimizə rüşvət verib bu ünvan üzərində 2 illik ixtisasartıma edərək psixologiya sahəsi tələbələrinə dərs deyə, onların sahələrinə məsləhət verməyi öyrədə bilərsiniz. Adamınız varsa bu iş daha yaxşı olur, birbaşa gedirsiz klinikada işləməyə.

6. Bu sahənin məzunusuzsa və işinizi çox sevirsizsə, təhsil həyatınızda yetəri qədər uğurlu nəticələriniz varsa, psixologiyanın p'ni bilirsizsə, sizə pis xəbərim var. Həyatınız boyunca Azərbaycanda fırıldaqçı psixoloq olmadıqca sizin dəyəriniz bilinməyəcək. istədiyiniz qədər etik dəyərləri gözləyin, istədiyiniz qədər həqiqi təlimlər alın, özünüzü inkişaf etdirin, bu ölkədə sizin işiniz çox çətindir.
Çünki sahəni ən birinci tspx uzmanları, sonra saxtakar psixoloqlar sonra da dərd dinləyənlər ələ keçiribdir.
Özünüzə yüzlərcə söz verin, ən yaxşı klinikalarda sürünə sürünə praktikalar keçin, keçdiyiniz o praktika yerləri belə sizin əməyinizin arxasına keçməyə an axtaracaq. Çünki, etik dəyərlərə sahib psixoloqların azərbaycanda rahatlıqla suistimal olunması mümkündür.
Siz seansınızı etik kodeksə uyğun qoyacaqsız, bir baxacaqsız uzman tspx cəbhəsi seanslarının qiymətini 120-240 arası qoyubdur. Düşünəcəksiz bu insanlara kim niyə getsin, ancaq acı həqiqətlə həmin saniyə üzləşəcəksiz.
insanlar sürü psixologiyasına rahatlıqla düşürlər. sertifikatların əhəmiyyətini şişirtmək, adekvat olmayan seans qiymətləri, "psixoterapiya seansının qiyməti keyfiyyətini əks etdirmir başlığını görüb "bunlar həqiqi mütəxəssizdir" deyə düşündürürlər. Əslində özləri də dəfələrlə fərdi seanslarında fahiş qiymətlərinin səbəbini seansların keyfiyyətinə və aldıqları sertifikatlara görə olduğunu vurğulayıb. Nəticədə insanlar "bu psixoloq seans qiymətini aşağı qoyub, digərləri yüksək onda yüksək olan yaxşıdır" deyəcək.

Son olaraq, öncələr azərbaycanda heç olmasa etik olaraq psixiatrların mövcud olduğunu düşünürdüm. Ancaq şarlatan psixoloqlara qapı açan, onları ictimaiyyətdə məhşurlaşdıran, ilahiləşdirən, dahiləşdirən şəxslər təəssüflər olsun ki elə o uzmanlardır.
Çünki Azərbaycanda psixoloq olmaq kurtlar sofrasında olanlara məruz qalmaqdır, müştəri olmaq isə o sofrada ikram edilən kuzu olmaqdır.

Psixoloqa müraciət edərkən, onun diplomunu, hansı terapiyayı tətbiq etdiyini, bunu etməyə icazə verən səlahiyyətli orqanı və mütəxəssizi soruşmağı unutmayın. Özünü kurtlar sofrasından qoruyun, sağlam qalın.