1. Beynin qanla təchiz olunmasının dayanması, elektrik aktivliyinin dayanması ilə baş verən, geri dönüşü mümkün olmayan tibbi vəziyyət. Əgər bir insanda beyin ölümü gerçəkləşibsə onun həyata qayıtma ehtimalı sıfıra bərabərdir. Yəni bu halın "beyin ölümü" adlandırılması xəstənin hələ ölməməsi demək deyil. Beyin ölümü gerçəkləşmiş bir xəstə həm rəsmi olaraq, həm də tibbi olaraq ölmüşdür.
Əvvəlcə beyin ölümü ilə tez-tez qarışdırılan hallara nəzər salaq. Təbii ki, tibb sahəsi ilə əlaqəsi olmayanlar normal olaraq çaşqınlıq yaşayır. Amma müasir tibb elmi beyin ölümünü çox dəqiqliklə bənzər hallardan ayırd edə bilir.
Beyin ölümü ilə qarışdırılan hallardan biri koma halıdır. Beynimizi 2 hissəyə bölsək, üst hissə - böyük beyin yarımkürələri, xüsusilə yarımkürələrin korteksi (qabığı) zədə almışsa (zədə dedikdə kəllə-beyin travmaları, qan dövranı pozuntuları və s. nəzərdə tutulur) xəstə koma halına düşə bilər. Komadakı xəstənin şüuru qapalıdır. Hərəkət etməz, danışmaz, koqnitiv funksiyaların demək olar ki, hamısı itmişdir. Amma beynimizin alt hissəsində beyin kötüyü (brain stem) deyilən, daxili orqanlarımızın işini tənzimləyən, bədəndə qeyri-iradi baş verən dəyişiklilərə nəzarət edən bir hissə də var. Komadakı xəstədə birinci hissə olan böyük beyin yarımkürələri öz işini görməz. Amma beyin kötüyü öz funksiyasını tam və ya qismən yerinə yetirməyə davam edər. Xəstə koma halında nə qədər qalsa da həm beyin kötüyünün iştirakı ilə, həm də tibbi vasitələrin dəstəyi ilə xəstə nəfəs alıb-verər, ürəyi döyünər. Beyində hələ də müəyyən qədər elektrik aktivliyi və qan təchizatı vardır. Komanın vəziyyətindən asılı olaraq xəstə komadan həyata qayıda , vegetativ vəziyyətə keçə və ya beyin ölümü yaşaya bilər. Amma beyin ölümündə adını çəkdiyim beynin 2 hissəsinin də fəaliyyəti dayanmışdır. Beynə artıq qan getməz. Bu o deməkdir ki, kəllə qutusunda yerləşən beynin nə qədər hissəsi varsa hamısı ölmüşdür. Bircə onurğa beynində qismən aktivlik görülə bilər, amma onurğa beyin də baş beyin olmadan heç bir işə yaramaz. Xəstənin beyin ölümü gerçəkləşdikdən sonra müəyyən saat və ya tibbi dəstəklə bir neçə gün orqanları yaşayar. Amma aparatlardan ayırdıqdan çox qısa müddətdə orqanlar da ölər. Çünki orqanların işini idarə edəcək "müdir" artıq yoxdur. Beyin ölümü gerçəkləşmiş xəstənin orqanları başqa xəstələrə köçürülə bilər. Təbii ki, xəstə yaxınlarının razılığı və orqanların sağlam olub-olmamasından asılı olaraq qərarlar dəyişə bilər. Əlavə olaraq, həkimlər beyin ölümü diaqnozu qoymaq üçün müəyyən müddət gözləyir, bu müddətdə testlər aparılır, MRT, elektroensefaloqram (eeq) kimi vasitələrdən istifadə edirlər.
Beyin ölümü ilə, həmçinin koma ilə qarışdırılan bir tibbi vəziyyət də vegetativ vəziyyətdir. Türkiyədə "bitkisel hayat" olaraq adlandırılan bu hal beyin ölümündən çox komaya bənzərdir. Komada olduğu kimi şüur qapalıdır. Amma vegetativ vəziyyətdə olan insanlar bəzən gözlərini aça, qismən hərəkət edə bilərlər. Şüur qapalıdır deyə bu hərəkətlər şüursuz, qeyri-iradi olaraq baş verir. Bu xəstələrin həyata dönməsi çətindir, amma mümkünsüz deyil. Ona görə də həkimlər komada və vegetativ vəziyyətdə olanların yaşaması üçün əllərindən gələni edirlər (etməlidirlər). Ümumiləşdirsək, beyin ölümü keçirmiş şəxs artıq ölüdür, amma komadakı və ya vegetativ vəziyyətdəki şəxs isə xəstədir, hələ də yaşamaq ehtimalları vardır.
sifarişi verən: Kafkanın playboy jurnalları