8. Həyatta olduğumuzdan bəri biz,müəyyən həyatları dəyərli müeyyən həyatları dəyərsiz hesab edirik. Həyatın ən dəyərlisi insana görə həqiqətə uyğun həyatdı.Bir çox dahi "həqiqət yoxsa həyat" sualı ilə üzləşmiş və müəyyən qədəri həqiqəti müəyyən qədəri isə həyatı seçmişdi. Həyatı seçənləri əslində biz qınamamalıyıq. Nə də olsa onların yeganə bir istəyi var-həqiqətə uyğun həyat. Bəs bunlara tam zidd olan bir şey-həyata uyğun həqiqət nədir? Dövr inkişaf etdikcə müəyyən dahilər həqiqətdən pay almış və dövrünə görə öz həqiqətini yaradmışdı. Necəki günəş işığının özünü deyil bədənimizə ötürülməsini sevirik,həqiqətində özünü deyil dövrümüzdə uyğunlaşmasını sevirik. ilkin həqiqəti budur bəşər övladının,bəli! insanın ilkin həqiqəti,dəyişimə uyğunlaşmaq,həqiqətdən pay alaraq hakimiyyət qurmaq və əsas olaraqda həyatta qalmaqdır. ikincil həqiqət isə birinci həqiqətin bütöv halıdı hansıki dünyanın fırlandığını biz bilirik. Birincil həqiqətlər sayəsində biz ikincil həqiqəti kəşf etmiş və ona həqiqət adını vermişik. Həqiqət və onun mənbəyi haqqında qarşıdurmalar da maraqlıdır. Bəziləri iddia edirki birincil həqiqət-həqiqətin mənbəyidi. Onlar sofistlərə qətiyyətlə qarşıdırlar. Ancaq burada əsas problem budur:insan olmadan həqiqətin nə deyəri olardı? Zaman olmadan həqiqətin nə dəyəri olardı? Müəyyən dövrlər olmadan həqiqətin nə dəyəri olardı? Həyat bir mübarizədir,bəli! Bəziləridə iddia edirki həyat həqiqətdən həm daha dəyərlidi həmdə daha dəyərsizdi. Bunu da belə açıqlamaq olar:həyat həqiqətlə daha dəyərlidi,həqiqətsiz isə dəyərsizdi. Eyni şekildə həqiqətdə həyatsız dəyərsizdi. Gəlin bunu daha dərindən araşdıraq. ilkin olaraq bizdə həqiqətin meyarı nə idi? "Ən faydalı şey" elə dəyilmi? Bəs fayda nədən asılıdır? Zamandan. Beləliklə zaman həqiqətin həqiqət olaraq dəyərləndirilməsinə yol açan əsas qüvvədi. Bu fikri daha da açsam bu müddəa ortaya çıxırki həqiqət zamansız bir şeydi ancaq sadəcə zamanla dəyər qazanır. Zaman özlüyündə isə müəyyən dövrlərdən ibarətdi. Hər dövr üçün həqiqətin bir hissəsi əsas həqiqət olur digər dövrlər üçün isə başqa həqiqətlər. Beləliklə insan,həqiqətdən özünə pay götürən,və beləcə öz həqiqətini yaradan bir varlıqdı. Bu hakimiyyət mübarizəsində əsas gücdü. insanların əsas məqsədi həmişe həyatta qalmaq və öz mövqeyini gücləndirmək olmuşdur. Zaman və həqiqət isə bizə bu imkanı yaradır. deməli həqiqət yəni ilkin həqiqət dövrə uyğun həqiqətdi. ikincil həqiqət isə zamana uyğunlaşmaqda uğursuz olmuş daha dəyərsiz həqiqətdi. insanın ilk həqiqəti həyatta qalmaq və dövrə uyğunlaşmaq,öz mövqeyini gücləndirmək və həyatta qalmaqdı