14. haqqında dərin bilgilərim olmasa da bildiyim qədərini yazmaq istədiyim xəstəlikdir. xəstəliyin dərmanı, əlacı və ya xərçəng virusu kimi ifadələr çox yayğındı. biraz pesimist olacam, çünki, xəstəliyin yaranma səbəbi, strukturu və vurduğu zərərləri göz önünə alanda belə bir şeylərin mümkün olmadığını düşünürəm. buna xəstəlik deməyə belə dilim gəlmir. pozuntu deyək, zədələnmə deyək məncə. niyə belə düşündüyümü izah eləyim. sözün düzü çoxlarınız bunu bilirsiniz yəqin ki. amma yenə də yazım, çünki məndən əvvəl yazan olmayıb. * eyni məntiq
əvvəla hər bir hüceyrənin "bölünmə kontrol sistemi" var. bu sistem hüceyrənin bölünməsini düzgün zamana qədər əngəlliyir. yəni gözlüyür ki, hüceyrə yetişkinləşsin, ondan sonra bölünməə başlasın. bir başqa tapşırığı da canlının yaşına görə hüceyrə bölünməsini ümumiyyətlə dayandırmaqdır. yəni canlının genotipində müəyyən yaşa çatacağı, müəyyən boyda olacağı təxminən yerləşdirilib. sistem burdakı bilgilərə dayanaraq, müəyyən sayda bölünmədən sonra çoxalmanı tamamilə qadağan edir. həmin bu sistemin müəyyən səbəblərdən dolayı fəaliyyətini dayandırmasına da xərçəng xəstəliyi deyilir. bir başqa sözlə xərçəng xəstəliyi kontrolsuz hüceyrə bölünməsidir. elə tərifi də bu cür yazılır deyəsən. xəstəlik zamanı sistem fəaliyyətini dayandırdığına görə zərər çəkən hüceyrələr dayanmadan çoxalır. yeni əmələ gələn hüceyrələrdə də bu problem özünü göstərir. və nəticədə "xəstələnmiş" bədən hissəsi, toxuma dayanmadan şişir. şişin böyümə şiddətinə, sürətinə görə xəstənin yaşama müddətini təxmini hesablaya bilirlər. bunun bəd xassəli, xoş xassəli olaraq iki növü var imiş onlar haqqında qəti bilgim yoxdu. heç təsəvvürüm də yoxdu. indi səbəblərinə keçim.
əvvəla onu deməliyəm ki, mənə belə gəlir problem dntdəki dəyişiklikdən, mutasiyadan irəli gəlir. çünki hüceyrələr yetişkinləşib sonra bölünür. yəni bölünmə kontrol sistemi fəaliyyətini qismən davam elətdirir. həm də bu bölünmə kontrol sistemi ayrıca bir organel və ya bənzəri bir şey kimi fəaliyyət göstərmir məncə. sadəcə hormonlarla tənzim olunur. yəni zərər görməsi başqa faktorlardan asılıdı. nəysə dntnin zərər gördüyünü var sayaq. səbəbləri rentgen şüaları, gün işığı, radiasiya, zərərli maddələr: nikotin, alkohol və s. * niyə və necə zərər verdikləri haqqında qəti fikrim yoxdu təkamül və təbii seçmə vurğunu olduğumu artıq bir neçə entry`imdə sübut eləmişəm, burda da yazım. deməli ola bilsin ki, bu zərərli təsirə malik şeylər dntnin çox yerinə zədə vurur. nəticədə bir çox hallarda hüceyrə ölür və ya insanların nəzərinə çarpmayan dəyişikliklər yaranır. amma yalnız bir halda hüceyrə kontrolsuz bölünməyə başlayır ki, bunu da xərçəng xəstəliyi olaraq öyrənməyə başlamışıq. genetikası pozulmuş, kontrolsuz bölünməyə başlayan hüceyrələr çoxaldıqca canlının həyatı sona yaxınlaşır. indi bu genetikası pozulmuş, kontrolsuz çoxalan hüceyrələrə "bi dur" demək lazımdı. amma yetimlərin genotipi pozulub, yəni hər hansı dərman və ya xüsusi bitki və s. kimi şeylərlə onları durdurmaq qeyri mümkündü. tək əlac bu yetimləri "ortadan qaldırmaqdı", yəni öldürmək. yəni ya kimyəvi yolla o bölgədəki hüceyrələri xədim eləyəcəksən və buna kemoterapiya deyəsəksən, ya şüalandırma ilə o hüceyrələri gəbərdəcəksən və buna radioterapiya deyəcəksən, ya da sadəcə həmin hissəni cərrahi müdaxilə ilə aradan götürəcəksən, yəni kəsib atacaqsan qırağa. amma sadaladığım heç bir yöntəm yan etkisiz keçmir. məsələ burasındadı ki, bu hüceyrələri istər kimyəvi, istər şüalanma, istərsə də cərrahi yolla öldürəndə, arada külli miqdarda sağlam heceyrə də gedir. çujoy paxmel getmək təsir dairəsinin radiusunu kiçiltməklə daha az sağlam hüceyrənin ölümünə nail olmaq olar. amma bu dəfə də risk var ki, yoluxmuş hüceyrələrdən bir ikisi götünü xilas eliyəcək və yenidən çoxalma davam edəcək. indi alimlərin üstündə işlədiyi şey məncə ancaq mmutasiyaya uğramış hüceyrələri öldürəcək bir yöntəmdi. kifayət qədər fantastik səslənir.
uzun sözün qısası bu xəstəliyin dərmanla, düzgün qidalanma ilə, nə bilim səhər gimnastikası və s. kimi boş-boş şeylərlə müalicəsi mümkün deyil.