1. elm, fəlsəfə kimi sahələrdə, yaradan və həyata gəlməyimizdəki məqsəd kimi mövzularda açıq sualların qalmadığı bir dünya görüşüdür. başqa sözlə, öyrənəcəyimiz bilgilərin hamısını öyrənmiş olmaqdır. cavabını bilmədiyimiz sualların qalmamasıdır. elmin bütün sahələrinin yeganə məqsədi insanlığın dünya görüşünü tamamlamaqdır. insanlıq cəmi bir dəfə bu tamamlanmış dünya görüşünə bir addım qədər yaxın olduğunu düşünüb. onda da elə bir bataqlığa düşüb ki, hələ də qələt elədim, pox yedim deyir. söhbət işığın təbiəti üstündə aparılan araşdırmalar, xüsusilə michelson morley eksperimenti və onun nəticəsində yaranmış anlaşılmazlıqlardan gedir. insanlıq nəinki bilmədiyi yeni şeylərin varlığından xəbərdar oldu, hətta bəzi şeyləri heç vaxt bilə bilməyəcəyi ilə də barışmalı oldu. determinizm dəbdən düşməyə başladı. bəzi hadisələr doğurdan da, sözün əsl mənasında təsadüfi baş verirdi. onların "keçmişini izləmək", "səbəbkarını tapmaq" mümkün deyildi. indi də elədir. iş o yerdədi ki, reallığın nə olduğunu sorğu-suala çəkməyə başlamışıq. maddiyyat getdikcə xırdalaşır. geriyə riyazi əməllər və onlar üzərində qurulan fəlsəfi fikirlər qalır.