+30 əjdaha
1. həyatı daha da əyləncəli hala gətirən teorem, fərziyyədir. qısaca bu teoremə görə sonsuz sayıda meymun daktiloya yəni antik çap maşınına sonsuz sayıda dayanmadan təsadüfən basarsa shekspirin hamleti olduğu kimi yazılmış olar.
----------əslində aristotel, cicerodan bu yana mövcud olan bu fikir, rəvayətə görə bir qavram, ifadə olaraq ilk dəfə darvinin fikirlərini müdafiə edən thomas huxley bir rahiblə müzakirə edərkən istifadə edilmişdir. təkamülü müdafiə edən huxley, rahipə "6 meymun 6 daktiloya məyyən müddətdə basmaları nəticəsində incildən bir cümlə, hamletdən bir sətir yaza bilər" demiş, və incilin nəinki bir insan hətta meymun tərəfindən yazıla biləcəyini və bununla bərabər, təkamüldə bəhsi keçən "təsadüf" qavramının mümkünlüyünü göstərməyə çalışmışdır. bunun üzərinə isə cavab verə bilməyən rahib "sizin ata tərəfiniz ya ana tərəfiniz meymunlara yaxındır?" sualını verərək bir növ ritorika, demogoji etmişdir. huxley isə cavabda atalarımın sizin kimi yalançı biri olmağındansa meymun olmasına üstünlük verərdim demişdir.
teoremin izahına gəldikdə isə;
bir meymunun hamletin ilk sözünü yazma ehtimalını hesablayaq məsələn. hamletin ilk sözü "timidus" olsun deyək ki. meymunun bu sözün ilk yazma ehtimalı daktiloda 24 hərf varsa ilk 1 hərfi, t hərfini yazma ehtimalı 1/24 olur. ilk ikisini birlikdə yazma ehtimalı isə, "ti" birləşməsini birlikdə yazma ehtimalı 1/24*24 olur, "tim" birləməsini yazma ehtimalı 1/24*24*24, timidusu yazma ehtimalı isə 1/ 24 üstü 6 olur. beləcə bir cümləni, bütün kitabı yazma ehtimalı getdikcə sıfıra yaxınlaşır. ama bu heç vaxt sıfır olmur, ama matematikdə bu rəqəm sıfır kimi qəbul olunur. bunu isə bu teoremin isbatının mümkün olmadığını müdafiə edən riyaziyatçılar, insanlar deyir.
ama teoremin isbatı üçün adın da da yer alan "sonsuz" faktoru məsələyə daxil edilir və beləcə teorem bu formanı alır; əgər sonsuz sayıda meymun sonsuz zaman dilimində daktiloya dayanmadan basarsa onda şekspirin hamleti tamamən yazılmış olar.
teoremi inkar edənlər isə bunun dünyanın yaradılış müddətinin belə milyardlarca qatı olacağını və bu ehtimal sıfıra o qədər yaxın olacaq ki, sıfır sayıla biləcək bir ehtimal ortaya çıxar deyirlər. 1.0000.0000^1.000.000.0000(..) il qədər vaxt alacağını deyiblər, milyar üstü milayr üstü n sayıda işıq ili, yada daha da ritorik: meymun ili. və onsuz da "sonsuz" meymun və zaman anlayışı olmadığı üçün bunun mümkünsüz olduğunu irəli sürmüşdür.
----
bu arada; we high?
----
və beləcə təsadüfün mümkünsüzlüyün və eynilə təkamüldəki təsadüfün mümkünsüzlüyündən bəhs edilmişdi. teoremi sonradan müdafiə edən təkamül nəzəriyəsinin təmsilcisi richard davkings isə təkamüldə təbii seleksiya zamanı mutasiyalarda patalojik olanlarının * termin şərtidir, tam bimirem aradan seçməli təkamül ilə çıxarıldığını və beləcə bu təsadüfün mümkünlüyünün artıdığını deyir. eynilə meymunlar hər * high? dəfə yazdıqlarında səhvlər düzəldildiyi zaman hamletin yazılma ehtimalının arttığını deyib. hətta ehtimalı 1 dir deyib. və beləcə loru dildə desək recover faktorunun mümkünlüyü ilə birlikdə təkamüldə bəhs edilən təsadüf ehtimalının 1ə bərabər olduğundan bəhs edib * harda ala?kaynak götümdü sənöl
eynilə kitab kimi musiqi simfoniyaları da yarada bilər meymunlar. çünkü hər ikisi sonludur nota və hərflərin, ancaq meymunların sonsuz zaman dilmində mona lisanın eynisini çəkə bilməyəcəklərini çünki rənglərin sonsuz olduğunu deyib.
nəticədəs isə, mənə görə bu teoremin isbatı, doğruluğu, mövcudluğu , vikinglərin qərbə gedərkən ki "ümidlərindəki" güc qədər; kolumbun amerika saydığı salvadora ayaq basarkən ki sevinci qədər; teslanın naqilsiz dirəklərindəki naqilsiz elektrik axımının mümkünlüyünə inandığı əzmi qədər iskəndərin hindistana gedərkənki inadı qədər; sezarın quldurlardan qaçıb onlara mənim üçün elə bu qədər pul istədiz ailəmdən? mən bu qədər dəyərsizəm? bunun 10 qatını istəyin gətirsələr sizin əlinizdən qurtulub sonra sizin hamınızı öldürəcəm, gətirməsələrdə burdan yenə qurtulum birinci onları sonra sizi öldürəcəm dediyi, və sonra ordan qurtulub romanın başındaki adam olacaq qədər ilərləyib o quldurları da öldürdüyü zaman ki "hirsi" qədər yaşanası edir həyatı, güclü qılır, optimist baxdır. buna görə sevir insan həyatı. yaşlı bir müsəlmanın deidyi kimi " ateist olsam intihar edərdim" ifadəsini yalnış qılır. həyatda yaşamağa dəyər vermək üçün sadəcə bir məqsədin olmasına ehtiyac yoxdur, həyatı "güclü" qılan bunun kimi "hisslər" var. kral arthurun ekskaliburu daşdan çıxardarkənki "iradəsi" kimi iradəli qılır həyatı. lsd'nin mövcudluğunu düşünmək qədər yaşanılası edir həyatı.
viva la vida !!!
not: bu entry high saatlarda yazılmışdır
edit:
(youtube: 
)
)