1. Son zamanların ən çox müzakirə olunan mövzularından biri olan su çatışmamazlığı mövzusu haqqında kiçik bir araşdırma etdim və gəldiyim qənaəti sizinlə də bölüşmək istəyirəm. Bir çox yerlərdə bu mövzu haqqında müxtəlif yazılar oxudum amma, bu yazılar daha çox qlobal bir problem kimi götürülərək yazılmışdı. Bəs regional necə? Azərbaycan və ümumiyyətlə Qafqaz regionu üçün nə gözlənilir gələcək illərdə gəlin ona nəzər salaq. Azərbaycanda insanlar bir çox mövzu haqqında düşünmədiyi kimi bu mövzu da onlar üçün önəmsizdi. Hər kəsdə belə bir düşüncə var ki, Azərbaycan çaylarla, bulaqlarla, göllərlə zəngin bir ölkədir. Halbuki, biz Qafqazın su cəhətdən ən “kasıb” ölkəsiyik. Bəs bu kasıblıq gələcək üçün bizə təhlükə ola bilərmi? Bunun üçün biraz rəqəm lazımdır gəlin statistikalara baxaq. AzərsuASC-nin rəsmi saytında qeyd olunduğuna görə 27 kubkilometr yerüstü su ehtiyyatımız var. Bir əmma ölkəmizdə olan su ehtiyyatlarının təxminən 70 faizi sərhədlərimizdən kənarda formalaşır. Məsələn Kür və Araz çayları. Qonşu ölkə olan Türkiyənin şərq hissəsində gedən müharibələrə səbəb olan da məhz bu zəngin su mənbələridir. Kür, Araz, Fırat, Diclə, Uluçay və s. bunun kimi mənbələr həmin ərazidə vəziyyətin gərginləşməsinə gətirib çıxarır. Azərbaycana gələn çaylardan Kür və Araz isə Türkiyədən başqa ölkələrdən də keçir. Kür Gürcüstan ərazisindən, Araz isə Gürcüstan və Ermənistan ərazisindən keçir. Ermənistan ərazisində isə Araz çayının çirkləndirildiyi hər kəsə məlumdur. Yerüstü anladıq bəs yeraltı necə? Yeraltı sularımız isə təxminən 9 milyar kubmetrə yaxındır. Bu rəqəmlər bizim üçün nə ifadə edir bəs? Suyumuz var onu anladıq bəs bunun nə kimi təhlükəsi ola bilər? Gəlin sizə qısaca bir neçə ölkədən danışım. Götürək ən yaxınımızda yerləşən Türkiyəni. Türkiyə artıq neçə illərdir ki, suya görə müxtəlif böyük dövlətlərin hədəfinə çevrilib. Böyüklü balacalı hər bir dövlət bu ərazilər üzərində haqq qazanmağa çalışır. Fransa və ingiltərə kimi müstəmləkəçi dövlətlər Osmanlı dönəmindən bu ərazilərə göz dikib. Bir çox daşlar yavaş-yavaş yerinə oturur beynininizdə düşünürəm ki. Böyük Kürdistan və Böyük Ermənistan kimi xülyaların necə yarandığı da artıq sizə məlumdur. Gözlənilənlərdən əlavə artıq baş tutan bəzi hadisələr də var. Məsələn Kenya su uğrunda aparılan savaşlarla dünyanın gündəm mərkəzinə çevrilmişdi. 500-dən çox insan su üçün savaşaraq ölmüşdü.
Yenidən qayıdaq öz ölkəmizə. Bu dəfə statistikanı hazırlayan qurumları da dəyişək.
Food and Agriculture Organization, AQUASTAT data mənbələrindən götürdüyüm yenilənəbilən təmiz su mənbələrinə və digər ölkələrlə müqayisəmizə baxaq.


Yavaş-yavaş vəziyyətin nə dərəcədə gərgin olduğu anlaşılır. Deyilmi? Buna baxmayaraq Azərbaycan dövləti hansı tədbirləri görür gəlin onlara da nəzər salaq. ilk öncə su gəldi bunu bildik bunun çıxışı da olmalıdı ya yox? Bunun üçün xüsusi sistemlər işlədilir ki, tullantı sular təbiətə daha çox ziyan vurmasın. Azərbaycanda isə bunun əksini görürük. Baxaq sadəcə Bakı şəhərinə – paytaxta. Bakı Kanalizasiya şəbəkəsi şəhərin 72%-nə xidmət göstərir. Və burdan keçən suyun yalnız 50%-i təmizlənir(90% bioloji 10% isə mexaniki). 16-dan çox yerdə tullantı suyun təmizlənməsi üçün qurğular qurulub, lakin bu qurğular ya qismən, ya da tamamilə işləmir. Azərbaycan höküməti bundan əlavə bir sıra tədbirlər də görür ki, buna xeyriyyəçi qurumlardan alınan köməklər və ən əsası dünya bankı ilə 5 sentyabr 2008-ci ildə imzaladığı “ikinci Milli Su Təchizatı və Təmizləmə Xidmətləri” layihəsini misal göstərmək olar. Bu layihə ümumi olaraq 410 milyon dollar dəyərindədir. Məbləğin 260 milyon dollarlıq hissəsini International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) and the International Development Association ödəyir, qalan 150 milyon dollar isə Azərbaycan höküməti tərəfindən təmin olunur. Azərbaycan su cəhətdən kasıb olmasına baxmayaraq tikilən anbarlar və s. su hövzələri sayəsində bir çox ölkədən irəliyə düşə bilir sıralamada. Son olaraq indiki vəziyyət və gələcək üçün olan proqnozlar istiqamətində hazırlanan xəritələrə göz ataq.


Gələcəkdə Azərbaycan hansısa çatışmamazlıqlarla üzləşəcək bu artıq məlumdur. Bunun qarşısını savaş yoxsa sülh yolu ilə alacağıq onu bizə zaman göstərəcək. Bu günlük məndən bu qədər. Sağolun. Özünüzə yaxşı baxın, bir də çalışın gündəlik 50-100 litrdən artıq su işlətməyin. Hələlik.

Qeyd materiallar blogumdadır Su Savaşları