1. qutbluk nezeriyyesi (polarity theory) olaraq da adlandırılan ve ideologiya-şexsiyyet elaqelerini irdeleyen bu nezeriyye, qerb düşüncesinde ideologiyanın yeni bir anlayışlaşdırmasını teqdim eden tomkins (1963, 1982) terefinden qarşıya qoyulmuşdur.
tomkinse göre, humanist ve normatif yönümler arasında bir qütbleşme vardır: sağ ve sol dünya görüşlerini de ayırdeden bu qütbleşme, teologiya, metafizik, riyaziyyat anlayışları, estetik nezeriyyeleri, siyaset qaydaları, epistemoloji, uşaq yetişdirme tutumları, psikoterapi yanaşmaları kimi heyatın her sahesinde ferqli yanaşmalara getirib çıxarmaqdadır. ferd, qrup ve medeniyyete bağlı ideologiyalar, humanizm ve normativizm ölçülerine göre aydın olub tesnif edile biler.
tomkinsin teyin etdiyi şekliyle, insanı, tesirli, yaradıcı, düşünen ve arzulayan bir varlıq olaraq gören humanist yönüm, onu özünden hereketle anlayan bir yanaşmanın ifadesidir. buna qarşılıq normatif yönüm, heqiqeti, insandan müsteqil olaraq teyin etme meylindedir; bu anlayışda insan, öz xaricinde teyin olunmuş qaydalar, normalar sistemine ve heqiqetin dünyasına uyğun gelme potensialıyla aydın ola biler.
ferqli şexsiyyet ve ideologiyalar, normatif-hümanist ya da sağ-sol qütbleri arasında uzanan bir davamlılıq xetti (continuum) boyunca yerleşdirile biler. bu çerçivede sağ-sol şexsiyyet ferqlilikleri, ideo-affektif strukturlar ya da qısaca "qelibler" olaraq teyin olunar.
bu qelibler, bir çox sahede tesirini göstermekdedir. meselen ferqli uşaq yetişdirme yanaşmaları, bir ucunda uşağın etrafa uyğunlaşmasına ve itaetine ağırlıq veren bir tehsil anlayışı, o biri ucunda ise uşağın öz heqiqetinin ortaya çıxarılmasına, özünü ifade etmesine ağırlıq veren tehsil anlayışlarının ol/tapıldığı bir xett üzerinde mövqelendirile biler.
normatif-hümanist tutumlar, bilinen diger bezi psixo-ictimai deyişenlerle de elaqeli görünmekdedir. nece ki ölkemizde edilen bir araşdırmada göregenli (2000), normatif-hümanist meyller ile avtoritarlıq arasında müsbet bir elaqe olduğunu teyin etmişdir.