1. entrinin tərkib hissələri:
1. ümumi məlumat
2. azərbaycanda lgbt tarixi
3. eynicinsli cinsi fəaliyyətin tanınması
4. Cinsi oriyentasiyanın təyini və dəyişdirilməsi
5. lgbt üzvlərinin qan verməsi
6. lgbt üzvlərinin həyat şərtləri, ədəbiyyatda, filmlərdə, sosial mediada yerləri.
7. diskriminasiya
8. lgbt üzvlərinin hüquqları haqqında hesabatlar



1. Azərbaycanda LGBT üzvləri, LGBT üzvü olmayanların qarşılaşmadığı hüquqi və sosial problemlərlə qarşılaşırlar. Azərbaycanda eynicinsli cinsi fəaliyyət 1 sentyabr 2000-ci ildən etibarən qanunidir. Bununla birlikdə, ölkədə cinsi oriyentasiya və cinsi şəxsiyyətə əsaslanan ayrı-seçkilik qadağan deyil, amma eyni cinsli nikah tanınmır.

2016-cı ildə iLGA, LGBT üzvləri üçün "demək olar ki, qanuni qorunma çatışmazlığı, qanuni qorunmanın olmaması"nın olduğunu əsas gətirərək, Azərbaycanın LGBT üzvlərinə qarşı münasibətinə görə Avropada ən son yerdə (49-dan 49) sıralayıb. 2017-ci ilin sentyabrında, Bakıda "fahişəliklə mübarizə" çərçivəsində ən azı 100 LGBT icmasının üzvünün tutulduğu barədə məlumatlar ortaya çıxdı. Aktivistlər bu məhbusların döyülmələrə, dindirilmələrə, məcburi tibbi müayinələrə və şantajlara məruz qaldıqlarını bildirdilər.

2020-ci ildə iLGA-Europe yenidən Azərbaycanı LGBT hüquqları baxımından Avropanın ən pis ölkəsi elan etmişdir, ölkə isə reytinqdən 100% -dən yalnız 2%-ni aldı

LGBT üzvləri tez-tez şiddət, təcavüz və ayrıseçkiliklə qarşılaşırlar.


2. azərbaycanda lgbt tarixi - 1918-ci ildə Rusiya imperiyasının tərkibindən çıxaraq müstəqillik elan edildikdən sonra, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində homoseksuallığa qarşı heç bir qanun qəbul edilməyib. 1920-ci ildə Azərbaycan Sovet ittifaqının bir hissəsi olduqda, kişilər arasında cinsi münasibətlər qanuni deyildi, bunu edənlər isə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilirdi. Vladimir Leninin Sovet Rusiyasındakı homoseksuallığı cinayətdən kənarlaşdırmasına (dolayısı ilə; çar hüquq sistemi ləğv edildi və bununla da sodomiyanı cinayət məsuliyyətindən kənarlaşdırdı) baxmayaraq, kişilər arasındakı cinsi münasibətlər (texniki cəhətdən sodomiya dəqiq termin idi, qanunlarda isə səhv olaraq pederastiya adlandırıldı) cinayət əməli sayılırdı. 1923-cü ildə Azərbaycan SSR-də əgər kişilər arasındakı cinsi əlaqə razılıq verildiyi təqdirdə baş verərsə beş ilədək müddətə, bu cinsi münasibət zor tətbiq edilərək və ya təhdid edilərək baş verərsə səkkiz ilə qədər həbs cəzası ilə cəzalandırılma nəzərdə tutulurdu.

Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa etdi və 2000-ci ildə Sovet anti-sodomiya qanununu ləğv etdi. Azərbaycan Milli Məclisinin rəsmi qəzetinin 28 may 2000-ci il tarixli xüsusi nömrəsində, Milli Məclisin yeni Cinayət Məcəlləsini təsdiqlədiyi və Prezident Heydər Əliyevin sentyabr ayında qüvvəyə minəcək bir fərman imzaladığı bildirildi. 121-ci maddənin ləğvi Azərbaycanın Avropa Şurasına qoşulması üçün bir tələb idi, Azərbaycan da bircinsli münasibətləri leqallaşdırdı. Artıq həm heteroseksual, həm də homoseksual fərd razılıq yaşı bərabərdir - 16 yaş.



3. eynicinsli cinsi fəaliyyətin tanınması - Eynicinsli fərdlərin cütlük şəkli qanuni olaraq tanınmır. Eyni cinsli evlilik və vətəndaş birlikləri isə nə tanınır, nə də qanuni olaraq qadağan edilir.



4. Cinsi oriyentasiyanın təyini və dəyişdirilməsi - Azərbaycanda transseksualların rəsmi sənədlərə əsasən cinslərini dəyişdirməsinə imkan verən heç bir qanun yoxdur. transseksualların cinslərini müəyyənləşdirmək üçün adlarını dəyişdirməsinə isə icazə verilir.



5. lgbt üzvlərinin qan verməsi - Kişilərlə cinsi əlaqədə olan kişilərin qan bağışlamasına icazə verilib-verilmədiyi məlum deyil. Qanuna görə, HiV/AiDS-ə yoluxmuş insanlar xaricində heç bir qrup insana qan vermədə iştirak qadağan deyil.

6. lgbt üzvlərinin həyat şərtləri - Azərbaycan dünyəvi bir ölkədir. Homofobiyanın səbəbi əsasən bu barədə bilməməzliklə yanaşı “köhnə ənənələr”lə əlaqələndirilir. Homoseksual ailələr, xüsusən kənd yerlərində tez-tez övladlarının orientasiyaları ilə barışa bilmirlər. Bir qohumun homoseksuallığı barədə xəbərlər çox vaxt ailə başçısı tərəfindən zorakılığa və ya ostrakizmə, ya da məcburi heteroseksual evliliyə səbəb olur.

Azərbaycanda keçirilən Eurovision-2012 mahnı müsabiqəsi üçün gey paradının təşkil olunacağı barədə şayiələr yayılmışdı. Bu, homofob baxışlara sahib cəmiyyətdə mübahisələrə səbəb oldu, lakin azərbaycanlı insan haqları müdafiəçilərindən dəstək aldı. Yarışın Azərbaycanda təşkili həm də qonşu iranla diplomatik gərginliyə səbəb oldu. iranlı din xadimləri Ayətullah Məhəmməd Möctəhid Şəbestari və Ayətullah Cəfər Sobhani, Azərbaycanda gey paradının keçiriləcəyini söyləyərək, Azərbaycanı "islam əleyhinə davranışa" görə qınadılar. Bu, iranın Bakıdakı səfirliyi qarşısında etirazçıların iran liderlərini lağa qoyan şüarlar səsləndirdiyi etirazlara səbəb oldu. Azərbaycan Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli Həsənov gey parad iddialarının həqiqətə uyğun olmadığını söylədi və iranı Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmamaq barədə xəbərdar etdi. Buna cavab olaraq, iran Bakıdan səfirini geri çağırdı, Azərbaycan isə Bakıda keçirilən Eurovision mahnı müsabiqəsi ilə əlaqədar verdiyi ifadələrə görə irandan rəsmi bir üzr tələb etmişdir, daha sonra da səfirini Tehrandan geri çağırmışdır.

LGBT+ üzvləri son illərdə müxtəlif reportajlar, sosial media paylaşımları və filmləri ilə daha çox görünməyə başlayıblar. 2019-cu ildə Qürur Ayının bir hissəsi olaraq müğənni Röya, stilist Anar Ağakişiyev və 2011 Eurovision qalibi Eldar Qasımov da daxil olmaqla, bir neçə azərbaycanlı məşhur LGBT+ hüquqlarını dəstəkləyən yazılar paylaşdı.

Əksər postsovet ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycan da homoseksuallığın qarışıqlıqla əhatə olunmuş, problem olduğu bir yer olaraq qalır. Azərbaycanda homoseksualizmin psixoloji, sosioloji və hüquqi aspektləri barədə, demək olar ki, cəmiyyətin əksəriyyətinin homoseksuallığın belə nə olduğunu bilmədiyi barədə obyektiv və ya düzgün bir məlumat yoxdur.

Bu səbəbdən kiminsə gey, lezbiyan, biseksual və ya transgender olduğunu qəbul etmək nadir haldır, bu səbəbdən bəzi LGBT+ üzvləri orieyntasiyasını açaraq, bunun nəticələrindən qorxurlar. Beləliklə, çoxları homoseksual və heteroseksual həyat sürür, bəziləri isə gey olmaqdan çox utanır. Maddi cəhətdən müstəqil olanlar və Bakıda yaşayanlar homoseksuallıqlarını öz çevrələrində "tətbiq etdikləri" müddətdə LGBT+ kimi təhlükəsiz bir həyat sürə bilirlər. Azərbaycanda Üç təşkilatın LGBT+ hüquqlarını və qorunmasını müdafiə etdikləri bilinir.

2011-ci ildə Azərbaycanın .az domen zonasında Azərbaycanın LGBT üzvləri üçün ilk məlumat mənbəyi - gay.az yaradılmışdır. Saytı Yaradan və saytın baş redaktoru Ruslan Baluxindir.

Azərbaycan Konstitusiyası hər kəsə hər cür ifadə azadlığını təmin edir. Azərbaycan Mətbuat Şurası 2003-cü ildə təsis edilmişdir. Şura Mətbuat Davranış Qaydalarına uyğun olaraq şikayətlərə baxır. Şuranın homoseksualizmi hökumətin tənqidçilərini incitmək və nüfuzdan salmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edən dövlət tərəfindən idarə olunan KiV-lər tərəfindən edilən təzyiq şikayətlərini qiymətləndirib qiymətləndirmədiyi bilinmir.

Azərbaycandakı insan haqları QHT-ləri, azərbaycanlı LGBT üzvlərinin həyatı haqqında məlumatlılığı artırmaqda müvəffəq olmuşdur.

ilk LGBT+ internet jurnalı "Minority Magazine" Səməd ismayılov tərəfindən 2015-ci ilin dekabrında təsis edilmişdir. Jurnal təhsil, əyləncə və LGBT üzvləriylə bağlı aktual mövzuları əhatə edir. Jurnal 2017-ci ilin avqust ayında QHT kimi fəaliyyətə başladı.

2009-cu ildə Əli Əkbər, bir erməni ilə bir azərbaycanlı arasındakı homoseksual sevgiyə həsr olunmuş "Artuş və Zaur" adlı qalmaqallı bir kitab yazdı. Əkbərə görə, erməni və gey olmaq Azərbaycan cəmiyyətindəki əsas tabulardır.

2014-cü ildə azərbaycanlı yazıçı Orxan Bahadırsoy iki gəncin sevgisindən bəhs edən "Səni sevmək günahdır" romanını nəşr etdirdi.

LGBT fəalı və "Minority" jurnalının təsisçisi Səməd ismayılov, Azərbaycanlı olan Sebastian adlı bir transgender haqqında sənədli film çəkdi. Film Sebastianın çətinliklərinə, qorxularına və gələcək xəyallarına həsr olunmuşdur. ABŞ, Ohayoda çəkilib. Film Hollandiya səfirliyinin dəstəyi ilə 25 noyabr 2017-ci ildə Bakıda debüt etdi. Filmdən sonra təxminən 80 nəfər filmi izləməyə və LGBT müzakirələrində iştirak etməyə gəlmişdir.