1. Astara ərazisində yerləşən ucqar dağ kəndi. Həmçinin bu yaxınlarda bir neçə günlük səyahət etmək şansım oldu, bu yazıda bu səyahətdən bəhs olunub.
Bu yazı həm şəxsi təcrübələrim, həm də bu kəndə səyahət etmək xərcləri, çətinlikləri, asanlıqlarından ibarətdir. Yəni, belə bir fikriniz varsa sizə nisbətən bələdçi ola bilər.
Bu yay ilk dəfə özümü sözün əsl mənasında inkişaf yolunda böyük addımlar atmaq istəyirdim. Kitab oxumaq, film izləmək, yeni dil öyrənmək kimi "sıxıcı" və yarıda qoyacağım işlər əvəzinə bir neçə günlük səyahət etdim və ilk dəfə bir işə girdim.
Yayın əvvəli bir neçə dostumla Azərbaycanın nisbətən ucqar bir yerinə, həm yeni təcrübələr üçün, həm də "gərgin" dərs yorğunluğunu üzərimizdən atmaq üçün səyahət etmək qərarını aldıq. Seçdiyimiz yer cənub rayonları oldu. Birinci Lerikə getmək fikrimiz var idi, daha sonra həm kirayə ev, həm də uyğun yer tapa bilmədiyimizdən Astaranı seçdik. Astaranın ən məşhur turistik kəndlərindən olan "sım" - a getmək istədik. Amma burada da evlər çoxdan tutulmuşdu və biz yeni kənd axtarışına düşdük. Elə sımda ev axtararkən bir mükəmməl adamla tanış olduq. Adı Raqif idi. Nə dərəcədə doğrudur bilmirəm, amma bizə əvvələr Turizm Nazirliyində işlədiyini, daha sonra Astara və cənub rayonlarının turizmini inkişaf elətdirmək üçün könüllü bura qayıtdığını dedi. Ki etdikləri ilə bunu bir növ təsdiqlədi. Bizə Hamoşam kəndini məsləhət gördü, bir boş evin olduğunu dedi. Əslində bizə çadırda qalmağı tövsiyə elədi, amma "yumuşaq" dostumun üzündən evdə qalmalı olduq(rahat yerdə yatmaq istəyirmiş, telefonu sönməməli imiş nəm nə). Bizə samovar, manqal, adyallar verdi, babat hiking yolları təklif elədi. Raqif (orta yaşlarda idi, müəllim, bəy və s. nə deyim bilmirəm) bizi Astarada qarşıladı, Astara bulvarında gəzdirdi, sonra Hamoşana getmək üçün əvvəlcə getməli olduğumuz pensər kəndinə(tema ətağa) yola saldı. Onunla etdiyimiz 30-35 dəqiqəlik söhbət çox gözəl idi. Talış dilində də, fars dilində də bilirdi. Özünün dediyinə görə dostlarına da öyrədirdi fars dilini.
Nəysə, biz əvvəlcə pensər kəndinə getdik. Orada özümüz üçün, pomidor, xiyar, təndir çörəyi, badımcan, bibər və s. aldıq. Daha sonra normalda 5 nəfər tutan niva ilə 6 nəfər uzun yol qət edib Hamoşana çatdıq(deyəsən 27km idi). Hamoşanda evimizə çıxdıq, ki çox hündürdə və yolu dik idi. evə çıxmaq çox yorurdu adamı, yıxılmamaq mümkünsüz kimi bir şey idi. Orada yaşayanların hər gün bu yolu necə düşüb qalxdıqlarını başa düşmək çətindir açığı. Həmin gün düşdük kəndi gəzməyə. Əvvəlcə kiçik şəhidlər xiyabanına baş çəkdik. Burada hətta ən gənc sovet ittifaqı qəhrəmanı adı alan Mirzə Cəbiyevin də məzarı var idi. Bir də yaponların tikdiyi kiçik xəstəxana var idi, amma kənd camaatının dediyinə görə normal işləmirdi. Kəndin meydanı adlanan yerdə 3 market, bir çayxana var idi, orada kəndin camaatı ilə söhbətləşirdik. Talışlar həddindən artıq qonaqpərvər idi. Açığı bu qədərini də gözləmirdim. Hər görən adam bizi evə dəvət edib su, yemək təklif edirdi. 4 günlük Hamoşam səyahətində bizi ən çox yoran evin yolu və hamıya "yox, çox sağolun" demək idi yəqin ki.
ikinci gün isə səhər tezdən çıxdıq Toradi kəndinə tərəf. Yenə bizi yoran yolun dik olmağı və azuqələrimizi yığdığımız bel çantalarımız oldu. Bir də axmaqlıq edib 5 nəfər üçün cəmi 5lt su götürmüşdük. Toradi kəndinə çatdıqdan sonra Baba Rəsul türbəsini ziyarət etdik. Bu türbənin həmin kənd və Hamoşam üçün böyük əhəmiyyəti var idi. Bunu kənd camaatının danışdıqlarından başa düşmək olurdu. (baxma: baba rəsul türbəsi). Əsl çətinlik isə, Toradidən "Gəlinqaya" adlanan hündürlüyə gedən yolda yaşandı. Həddindən artıq dik yollar, suyumuzun az olmağı, yolda su istəməyə heç bir evin olmamağı və bel çantalarımız bizi çox yordu. Ona görə də heç tam çata bilməmiş bir ağac kölgəsi tapıb klassik Azərbaycansayağı kabamızı çəkdik. Kababdan sonra çayımızı hazırlayıb içdik və axşamtərəfi geri qayıtdıq. Gəlin qayada olanda çox möhtəşəm mənzərə var idi. Bir tərəfdə Lerik rayonunun kəndləri, qarşımızdakı dağın arxasında iran sərhəddinin olduğunu bilmək, buludların üstündə olmaq çox ləzət edirdi. Gəlin qayaya çıxanda Hamoşamda keçirdiyimiz 3 gün ərzində tanıdığımız ən based insan Mamed məllimlə tanış olduq. Bizi gördü və Gəlinqaya çıxdığımızı öyrənəndə bizə gülüb "hə, hələ çox çətindi işiniz" deyib güldü( Ona qədər yolda bizi kim görürdüsə narahat olmayın az qalıb deyirdi...). Həmyerliləri talışlardan fərqli olaraq demək olar heç ləhcəsi yox idi. Elə bundan müəllim olduğunu tutmaq olurdu. Sən demə tarix müəllimi imiş. Hətta bu kənddə qədim talışların məbədləri, məzarları var imiş. Özü bunları tapıb və Bakıya, Tarix elmləri institutuna zəng edib. Özü belə danışırdı bizə:
-Bala, birinci dəfə yığdım gəldilər, baxdılar, getdilər. ikinci dəfə yığdım yenə gəldilər, baxdılar, getdilər.
Üçünə dəfə yığanda isə mənə, "bizə talışların tarixi maraqlı deyil" dedilər.
Elə bunu deyib getdi Mamed müəllim. Özü də toya tələsirdi.
Gəlinqayadan qayıdanda isə bəxtimizdən yaylaqdan qayıdan kəndlilər öz qazellərinə aldı bizi və 7-8 km ayaqla gəlmək məcburiyyətində olmadıq.
Üçüncü gün isə "bi" yaylağa getdik. Hətta biz gedəndə "bifest" keçirilirdi deyəsən orada. Bi yaylağın yolu daha az dik olsa da, daha uzun və yorucu idi. Bu dəfə daha hazırlıqlı idik, daha yüngül çantalar və daha çox su ilə. Bu dəfə də bəxtimiz gətirdi və qalxanda yenə başqa bir kəndli daşıyan qazel bizi bi yaylağa apardı. Bi yaylaq çox gözəl yer idi. iran sərhədindən hardasa 3-4 km aralıda idi. Bir tərəfində hündür qayalıqlar, bir tərəfində ucsuz-bucaqsız düzənlik. Bu arada ömrümdə içdiyim ən soyuq təbii suyu burada içdim. inanın, əlinizi suda 30 saniyədən artıq saxlaya bilməzdiniz, hissiyatınız itərdi o dərəcə. Burada da yenə kababımızı çəkdik, çayımızı içdik, şəkillər çəkdirdik, heyvanlarını otladan kənd camaatı ilə söhbətləşdik. Amma ən yadımda qalan və həm də çox təsir edən eşşək sürən iki məktəblinin dedikləri oldu. Onlardan məktəbdə oxuyub oxumadıqlarını soruşanda "oxuyuruq" dedilər. Biz də, "bəs, universitet oxumaq fikriniz yoxdur?" soruşanda bizə "bizim taleyimiz burda eşşək sürüb qoyun otarmaqdır" dedilər...
Bu cavabdan şoka düşmükdük hamımız. Yəqin ki, ailəsindən eşitmişdi bu sözü, yoxsa 9-10 yaşlı uşağın sözü deyil bu.
Qayıdanda isə yağışa düşdük, amma 15-20 dəqlik sakit bir yağış idi. Meşənin içi ilə sərin havada kəndə qayıtmaq çox ləzət elədi. Yolda gördüyümüz hər adam da təbii ki, bizi evinə dəvət edib hal-əhval edirdi. Kəndə çatandan sonra isə yenə kəndin mərkəzinə düşdük. Bu dəfə kəndin ağsaqqallarından sayılan Malik Cəbiyev bizimlə uzun söhbət elədi. Həm də kəndin ən varlısı idi deyəsən. Özü də ağır yapçı idi. Amma based bir iki şey dedi: "Deyirlər, türkün türkdən başqa dostu yoxdur. Amma vuruşmağa qalanda talış, ləzgi, tat axtarırlar". Özü şeir də yazırmış. Düzdü biraz plagiatdı şeirləri amma canı sağolsun. Facebookda Malik Cəbiyev yazsanız çıxacaq qabağınıza hesabı. Biosunda yazılan " lives in Hamoşam" sözləri kömək edəcək sizə-* . Hə, bir də musiqi müəllimi var idi bizlə danışan. Adı yadımda deyil heyif, amma çox savadlı adam idi. Bir də müxalif idi özü də çox babat müxalif ahahahaha. Onunla kəndin kafesində oturub söhbət edəndə bizə yolların yaman gündə olmağından, işsizlikdən danışdı. Malik müəllim isə işsizlik cavanların öz günahı olmağından və s. kimi bildiyiniz klassik boomer cümlələrini işlətdi. Həm də musiqi müəllimi Malik müəllim gələn kimi bizlə sağollaşıb getdi, yəqin ki, əvvəldən aralarında nəsə var idi. Həmin gecə isə gündüzdən artıq qalan kabab, pivə və nərd ilə keçdi və səhərə qədər yatmadıq. Səhər tezdən isə vitalarla Bakıya qayıtdıq.
Hə, bir də sabahki gün bizim bakıya qayıdacağımızı öyrənəndə, "bir iki gün də qalsaydız, burda bir qayalıq var o vaxtdan qızıl var altında, neçə illərdi adam axtarıram onu çıxarmağa, gedib çıxarardıq" deyən və gələn səfər gələndə mütləq onların evinə gedəcəyimizi bizə söz verdirən ənvər dayını(adı səhv də yadımda qalmış ola bilər) unutmaq olmaz.
Xərclərdən danışmaq lazımdırsa, 5 nəfər, adam başı 90 manat xərcimiz çıxdı təxminən 3-4 gün üçün. Amma biz hərşeyi "bol" eləmişdik. Litrlərlə pivələr, artıq qalan ətlər, ətotudan tutmuş, üyüdülmüş sarımsağa qədər aldığımız ədviyyatlar, axırda artıq qalan 20 yumurta, kolbasa və sosiskalar, paçka siqaretlər, böyük boy ketçuplar və mayonezlər, kilolarla yerfındığı, suxarik, günəbaxan tumları və s. və s. Ümumi 100+ manat xərcləmişdik deyəsən ərzağa. Ev üçün isə günə 30 manat vermişdik. 2 mərtəbəli iri ev idi yəni dəyirdi puluna. Yolpulu daha böyük xərc idi əslində. Avtobusla gəldik Astaraya, ki çox narahat avtobus idi, adambaşı 7 - 8 manat idi, avtovağzalın saytından baxa bilərsiz. Pensərdən Hamoşama 5 manat idi deyəsən adambaşı niva ilə getmək. Qayıdanda da 15 manata hamoşamdan 20 yanvara Vita ilə, ki o da çox rahat deyildi. Siz isə xərclərinizi çox azalda bilərsiz yəni. Sizin üçün gəzmək əsasdısa və yemək önəmli deyilsə ərzaqsız belə gedə bilərsiz kəndə, kənd camaatı sizə qalmağa ev də verər, öz yeməyini də bölər, çox qonaqpərvər idilər.
Mənim üçün çox gözəl təcrübə idi, bütün gün mağara və "12dən sonra bizə nəsə olmayacaq görəsən" zarafatlarını da polnu elədik. məncə həyatınızda bir dəfə edin bunu, çox maraqlı yerlərdir. Gedəsi olsaz deyərsiz 5 nəfər şəhərdən gələn gijdillax var idi bu yay özləri tanıyacaq -*