Punisher

44 0 0 0

7. nəsil yazar

Entry: 44

★ wiki yazar

blok başlıqlarını gizlət

maksvel tənlikləri

bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:

Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84

Notice: Undefined variable: anonim in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 85

Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92

Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102

niels bohr

+10 əjdaha

1921-ci ilin payızında Gettingen şəhərində Nils Borun mühazirələri təşkil olunmuşdu. "Bor festivalı" adandırılan tədbirə iki tələbə - Verner Heyzenberq və Volfqanq Pauli də gəlmişdi. Dahi fizikin mühazirələrindən birinə qulaq asandan sonra 19 yaşlı Heyzenberq bəyan etmişdi ki, Borun elmi nəticələrində səhvlər gizlənib. Bundan əlavə, o öz fikrinin həqiqiliyini tam sübuta yetirə də bilmişdi. Bor Heyzenberqin istedadından vəcdə gələrək mühazirədən sonra gənci dərhal gəzintiyə dəvət edib. Tezliklə Pauli də onlara qoşulub və o da öz fikrini söyləyib. Bütün bunlar Boru sevindirib və hər iki tələbəni işləmək üçün Kopenhagenə öz yanına dəvət edib.

XX əsrdə atom mexanikasını yaratmaq səadəti alman fiziki Verner Heyzenberqə nəsib olub. Heyzenberq Danimarkada elə həmin andan elmi mübahisələr şəraitinə, həyatının məqsədi fizika və onun qanunları olan alimlərin arasına düşdü. Yarımillik elmi axtarışlar uzunsürən mübahisələrdə keçdi. Elektrodinamikanın obyekti olan elektron nə üçün atom qanunlarına tabe olmur və Borun qeyri-məntiq postulatlarının böyük qüvvəsinin səbəbi nədir? Və elektronun hərəkəti anlayışı nəyi nəzərdə tutur? Bu suallara cavab tapmaq lazım idi. Tezliklə yay gəldi və xəstələnmiş Heyzenberq iyun ayında Baltik dənizindəki Helholand adasına istirahətə getdi. Lakin istirahət etmək ona müyəssər olmadı. O, burada birdən-birə gözlənilməz həqiqəti başa düşdü: elektronun atomdakı hərəkətini balaca kürəciyin trayektoriya üzrə hərəkəti kimi təsəvvür etmək olmaz. Ona görə ki, elektron kürəcik deyil, nə isə daha mürəkkəb bir şeydir və bu "nə isə"nin hərəkətini adi təsəvvür etmək mümkün deyil. Heyzenberq təsdiq edirdi ki, atomdakı hərəkətin təsvirini vermək üçün istifadə etdiyimiz tənliklərdə ölçülə bilənlərdən başqa heç bir kəmiyyət olmamalıdır. Heyzenberqin köməyinə Maks Born və onun tələbəsi Paskual iordan çatdı. Riyazi matrisaların köməyi ilə Heyzenberq öz fərziyyəsini daha da inkişaf etdirdi. Heyzenberq və onun müəllimi Nils Bor psixoloji sədləri dəf edərək matrisaların xassələri ilə elektronların atomdakı hərəkət xüsusiyyətləri arasında uyğunluq tapdılar və bununla da yeni atom, kvant, matris mexanikasının əsasını qoydular. Beləliklə, atom mexanikası elektronun atomdakı hərəkətini təsvir edir. Kvant mexanikasına görə isə bu təsvirdə əsas rolu h təsir kvantı anlayışı oynayır. Bu təsviri izah etmək üçün zəruri olan riyazi aparat isə matrisalardır. Heyzenberqə görə hərəkət - elektron kürəciyin nüvə ətrafında hər hansı trayektoriya üzrə hərəkəti deyildir. Hərəkət - sistemin halının zamana görə dəyişilməsidir və bu da matrisalar vasitəsilə təsvir olunur. Heyzenberq tərəfindən matrisa mexanikasının yaradılmasını fiziklər böyük sevinc və yüngüllüklə qarşıladılar. "Heyzenberqin mexanikası mənə yenidən sevinc və ümid qaytardı. Bu mexanika tapmacanın cavabını verə bilməsə də, mən inanıram ki, indi yenidən irəli getmək olar",-deyə V.Pauli 1925-ci il oktyabrın 9-da yazırdı. Pauli tezliklə Heyzenberq nəzəriyyəsini hidrogen atomuna tətbiq etməklə onu sübut etdi. Beləliklə də Heyzenberq fizikanın donmuş əsaslarını parçalayaraq hərəkət anlayışına yeni həyat verdi. Cəmi 4 ay sonra Heyzenberqin dostu Ervin Şredinger daha bir mexanika - matrisa mexanikasına oxşamayan, lakin atomun quruluşunu onun qədər yaxşı izah edən dalğa mexanikasını yaratdı.

Yazılar qorunur.

7 əjdaha! 24.12.2018 12:29, Punisher

#280587 şikayət

Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84

Notice: Undefined variable: anonim in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 85

Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92

Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102

kosmosda həyat

+5 əjdaha

BBC Future Proqramı çərçivəsində 21 Oktyabr tarixində “Dünyanı Dəyişdirən Fikirlər” adlı konfrans keçirilmişdir. Konfransda elm, texnologiyalar və sağlamlıq haqqında yeniliklər müzakirə edilmişdir. Əsas müzakirə olunan məsələlərdən biri də kosmosda insan koloniyalarının qurulması ilə bağlı olmuşdur.

Planetimizdə əhali sayının sürətlə artması nəticəsində yaranan ərazi və resurs problemləri insanları yeni dünya axtarmağa məcbur edir. SpaceX adlı kosmik turizm şirkətinin sahibi Elon Mask bildirir ki, “Hər hansı bir fəlakət nəticəsində insan varlığını qorumaq üçün başqa planetlərdə yaşamağa imkan verən araşdırmalar vacibdir”. Kosmik koloniya haqqında ilk fikiri 1920-ci ildə Avstriyalı roket dizayneri Herman Potoçnik irəli sürmüşdür. Potoçnikin xəyal etdiyi layihə UFO-ya bənzər dairəvi kosmik aparat yaratmaq idi. Bu aparat süni yer cazibəsi yaratmaq üçün fırlanacaq və enerjini isə günəş palelləri vasitəsi ilə əldə edəcəkdi.

Digər alimlər isə kosmosda koloniya qurmaq əvəzinə başqa bir planetdə ya da Ayda insanın yaşaması üçün lazımi vasitələri özündə birləşdirən süni biosfer yaratmağı daha ağlabatan hesab edirlər. Bu sahədə ilk layihə “Mars 2025”-dir, hansı ki həmin ilə qədər Marsda yeni mədəniyyətin yaradılmasını nəzərdə tutur.
Bəs kosmosda yaşayış necə təşkil olunacaq?

Beynəlxalq Kosmos Stansiyası təcrübəsi kosmik koloniyalarda qarşılaşılacaq problemlər haqqında ilkin fikir yaratmağa kömək edir. Beləki, stansiyada 6 nəfər ekipaja su daşımaq üçün ildə 2 milyard dollar maliyyə vəsaiti xərclənir. Qida və oksigen tədarükünü nəzərə aldıqda xərclər daha da artır. Bu səbəbdən də öz-özünü təmin edən kosmik koloniyanın yaradılması zəruridir.

Digər önəmli problem insan orqanizminin qarşılaşa biləcəyi problemlərdir. Yer cazibəsinin az olması nəticəsində sümük və əzələlərdə zəiflik və başda təzyiq yüklənməsi yaranacaqdır. Bu nəticədə ömürlük və ya müvəqqəti göz xəstəliklərinə səbəb olur. Kosmik radiyasiya katarakt və xərçəng xəstəliyi riskini artırır. Moskva şəhərində Mars 500 layihəsi çərçivəsində 6 nəfər 520 gün ərzində 80 metrlik bir ərazidə yaşamaq məcburiyyətinə qalmış və nəticədə bir çoxunda yuxu, qavrama, depressiya kimi problemlər ortaya çıxmışdır. Kosmik koloniyalarda bu cür problemlər aradan qaldırılmalıdır.
Kosmosda doğulan və yaşayan insanlar bizdən fərqlimi olacaq ?

Tətqiqatlara görə bu cür izolə edilmiş koloniyalarda yaşayan insanların özlərinə xas mədəniyyətləri olacaq. Bəlkə öz dillərini yaradacaqlar, hətta bəzi fiziki xüsusiyyətlərə sahib olacaqlar.

Portland Universitetinin professor Kameron Smitə görə 2000 insandan ibarət olan bir kosmik koloniyanın sakinləri 300 ildən sonar bizdən fərqli bir görünüşə, fərqli davranış formalarına, saç quruluşuna, fərqli dəriyə, aşağı yer çəkiminə uyğun manevr etmək bacarığına malik hündür bədən quruluşuna və.s malik olacaqlar. Smitə görə, hətta bu koloniyalarda genetik mühəndislik yolu ilə yeni orqanlar belə yaradıla bilər. Məsəl üçün, kosmik şüalardan qorunmaq üçün orqanlar və yaxud karbondioksidi oksigenə çevirə biləcək qəlsəmələr yaradılacaq. Bu yolla artıq insan süni biosferdən çıxaraq yeni evlərinə tam olaraq yerləşmiş olacaq

2 əjdaha! 24.12.2018 12:28, Punisher

#280586 şikayət

albert eynşteynin dünyanı dəyişdirməsi

+6 əjdaha

Kolumbiya Universitetində riyaziyyat və fizika üzrə professor Brian Greene, “Scientific American” jurnalındakı yazısından:

Albert Eynşteynə görə, yalnız iki şey sonsuz ola bilər: kainat və insanların axmaqlığı. Və o, sadəcə kainatdan əmin olmadığını etiraf etdi.

Bunu eşitdiyimizdə gülümsəyər və öz üstümüzə götürmərik. Bunun səbəbi isə Eynşteynin adının yumşaq qəlbli və baba ruhlu bir rəsmi canlandırmasından qaynaqlanır. Eynşteyn adında, velosiped sürən, dilini çölə çıxaran və bizə təsir edici gözlər ilə baxan, pırtlaşıq saçlı bir dahi görürük.

Eynşteynin elm cəmiyyətində tanınması 1905-ci ildə başladı. isveçrənin Bern şəhərində bir patent ofisində həftənin 6 günü 8 saat çalışdığı əsnada, boş zamanlarda yazdığı 4 məqalə fizika dərslərini başdan sona dəyişdirdi. Eyni ilin mart ayında əvvəllər dalğa olaraq qəbul edilən işığın əslində foton adlı zərrəciklərdən ibarət olduğunun tərəfini çıxdı. Bu müşahidə Kvant Mexanikasının yaranmasına vəsilə oldu. iki ay sonra, May ayında, Eynşteyn hesablamaları atomik hipotezi test edə biləcək təxminlərdə rol oynadı. Daha sonra təcrübi olaraq dəqiq bir şəkildə maddənin atomlardan yarandığı isbat edildi. iyun ayında Xüsusi Nisbilik Nəzəriyyəsini bitirdi. Beləcə, fəza və zamanın daha öncə heç kimin təxmin etmədiyi bir şəkildə davrandığını ortaya qoydu. Qısaca desək, məsafələrin, sürətin və zamanın müşahidəçiyə bağlı olduğunu ortaya qoydu. Son olaraq isə 1905-ci ilin Sentyabr ayıda Xüsusi Nisbilik Nəzəriyyəsinin nəticəsi olan və dünyanın ən məşhur düsturu halına gələn E = mc2 düsturunu əldə etdi.

Elm ümumi olaraq addım-addım irəliləyir. Nadirən elmi həyəcan kimi düşünülən böyük kəşflər müşahidə edilir. Fəqət Eynşteyn bir ildə 4 dəfə bu həyəcanı elm cəmiyyətinə yaşatmağı bacardı. Bu nəticələrin ardından araşdırmaçılar Eynşteynin çalışmalarının gerçəyi anlama ilə bağlı fundamental daşları dəyişdirəcəyinin fərqinə vardılar. Ancaq toplum hələ Eynşteynin fərqində deyildi.

Bu 1919-cu ilin Noyabr ayında dəyişdi.

Xüsusi Nisbilik Nəzəriyyəsində Eynşteyn heç bir şeyin işıq sürətində daha sürətli hərəkət edə bilməcəyini ortaya qoydu. Bu nəticə onun Nyutonun cazibə qüvvəsi nəzəriyyəsini yenidən yazması üçün bir təkan oldu. Eynşteyn bir neçə yüz il yaşında olan qanunları başdan yazmağa çalışdı. Bundan xəbərdar olan Maks Plank, “Köhnə bir dostun olaraq sənə tövsiyyə etməyim lazımdır. Bacarmayaqsan və bacarsan belə heç kim sənə inanmayacaq” dedi.

Nəhayət ki, Eynşteyn 1915-ci ildə Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsini bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Bu nəzəriyyədə ilk dəfə olaraq cazibə qüvvəsi yeni bir şəkildə ələ alındı. Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsi cazibə qüvvəsini, dünyanın əlinizdə tutduğunuz bir fincanı özünə doğru aşağı çəkməsi yerinə, planetlərin özlərini çevrələyən mühiti çökdürüb və fincanın yerə düşəcək şəkildə yaranan fəza-zaman dəliyinindən aşağı doğru sürüşəcək formada təsvir edir. Eynşteyn cazibə qüvvəsinin kainatın formasından ortaya çıxdığını vurğuladı.

1919-cu ilin Noyabr ayında Eynşteyn Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsini bitirdikdən 4 il sonra, bütün qəzetlər Eynşteynin təxmin etdiyi şəkildə planetlərin mövqelərinin astronomik ölçü dəyərlərinin Nyutonun hesablamalarından bir az fərqli olduğunu bütün dünyaya elan etdi. Nəticələr Eynşteynin nəzəriyyəsini uğurlu bir şəkildə təsdiqlədi və bir gecədə simvol halına gətirdi. Eynşteyn, Nyutonu yıxan və bizi təbiətin gerçək qanunlarına bir addım daha yaxınlaşdıran adam oldu.

Eynşteyn toplumun diqqətini necə çəkəcəyini bilirdi. Bəzən ağıllı sözlər ortaya ataraq: ”Mən əzmli bir sülh sevirəm” deyərdi. Çarli Çaplin City Lightsin qala gecəsində Eynşteynə bunları söylədi:
insanlar məni anladığı üçün alqışlayırlar, Səni isə anlamadıqları üçün aqlışlayırlar.
Bu Eynşteynin çox yaxşı oynadığı bir rol idi. Birinci Dünya Müharibəsində bezmiş geniş xalq kütləsi onu sevgi ilə qucaqladı.

Eynşteyn uzun zaman boyunca doğru qəbul edilən nəzəriyyələrin necə dəyişdirilə biləcəyini göstərən mükəmməl bir örnəkdir.

Söyləyə biləcəyimiz ən yaxşı şey, Eynşteynin fizikada yer alan dərin problemləri həll edən, doğru zamanda doğru zəka olduğudur.

Bütün bu uğurlar göz önünə alındığında, ağlımıza bu sual gəlir: Başqa bir Eynşteyn gələcəkmi? Bu sualı verərkən məqsəd elmi irəliyə aparacaq başqa bir dâhinin gəlib-gəlməməsidirsə, cavab əlbəttə ki, bəlidir. Eynşteyn öldükdən sonra keçən 50 ildə belə elm adamları əslində ortaya çıxdı.

6 əjdaha! 24.12.2018 14:49, Punisher

#280602 şikayət

anti-hidrogen və hidrogen: eyni spektral xəttlər

+5 əjdaha

Ötən həftə Nature jurnalında ALPHA qruplaşması ilk dəfə olaraq bir antimaddə atomunun optik spektral analizi üzərindəki ölçmələrin hesabatını dərc edib. Nəzərinizə çatdıraq ki, bu araşdırma CERNdə 20 il əvvəl başlayıb.
Bildiyimiz kimi, atomlar müsbət yüklü nüvədən və onun ətrafında hərəkət edən elektronlardan ibarət olur. Bu elektronlar bir orbitdən digərinə keçdikdə xüsusi dalğa uzunluğuna malik işıq şüalandırır ya da udurlar. Hər element özünə xas spektrə malikdir. Elə buna görə də, fizikada, kimyada və astrofizikada spektral analiz çox istifadə olunan texnikadır. Spektr xəttlərinin köməyi ilə atom və molekulların quruluşunu, onların xassələrini öyrənmək olur. Məsələn, astrofizikada, ulduzların tərkibi spektroskopiyanın köməyi ilə təyin olunur.
Kainatda ən geniş yayılmış və ən sadə element olan hidrogen atomunu demək olar ki, tamamilə başa düşürük. Onun spektri olduqca dəqiqliklə ölçülür. Antihidrogen atomları barədə isə geniş təsəvvürə malik deyilik. Kainatda əsas maddələr üstünlük təşkil etdiyinə görə, antihidrogenin spektr xəttlərini ölçmək üçün gərək ilk öncə onun tərkibini - antiproton və pozitronu bir araya gətirmək lazımdır. Bu əziyyətli prosesi alimlər tək ona görə çəkirlər ki, hidrogen və antihidrogen atomlarının spektr xəttlərindəki çox cüzi fərq fizikanı kökündən sirkələyər.

Standard Modelə görə atom və antiatom eyni fiziki xassələrə malik olmalıdırlar. Ən azından onların spektr xəttləri üst-üstə düşməlidir. ALPHA qruplaşmasının hesabatında da təcrübə imkanları çərçivəsində antihidrogenin ölçülən spektri hidrogenin bilinən spektri ilə fərq yaratmayıb. Bu alimləri şoka salmasa da, 20 ildən sonra axır ki, ilk dəfə bir antiatomun spektrini ölçdüklərinə görə şad-xürrəmdirlər.

Antiatomları yaratmaq və üzərində təcrübələr aparmaq üçün CERN-də təsis olunmuş Antiproton Yavaşlandırıcısıdan (Antiproton Decelerator) istifadə olunur. Burada, ALPHA təcrübəsində yaranmış antihidrogenlər xüsusi dizayn edilmiş maqnit tələlərdə saxlanılır. Təxminən 90000 antiproton plazmasını pozitronlarla qarışdırdıqda hər cəhdə 25000 antihidrogen atomu yaranır. Bir cəhddə isə ən yeni metodla 14 atomu tələyə salmaq mümkün olur. Bu antiatomlara, müəyyən tezlikdə verilən lazer şüalarla tərkibindəki pozitronlar 1s konfiqurasiyasından 2s konfiqurasiyasına həyəcanlanır(udulma hadisəsi). Hidrogen atomunun 2s halı daha uzunömürlü olduğundan bu halın üzərində daha dəqiq təcrübələr aparmaq mümkündür.

Hal-hazırki nəticə onu göstərir ki, antihidrogen və hidrogen spektr xəttləri milyardda bir dəqiqliklə eynidir. Deməli, çox dərinlərdə fundamental simmetriya mövcuddur.

Əlavə oxu: M. Ahmadi et al. Observation of the 1S–2S transition in trapped antihydrogen, Nature (2016). DOI: 10.1038/nature21040

Mənbə : Kvant Dünyası

4 əjdaha! 25.12.2018 08:47, Punisher

#280645 şikayət

internetin kvant gələcəyi

+5 əjdaha

Kvant mexanikası qanunları ilə şifrələnmiş rəqəmsal siqnallı kommunikasiya köhnə siqnallardan daha təhlükəsiz ola bilər ki, bu da qlobal məlumatın təhlükəsizliyi üçün kvant internetini proqnozlaşdırır. Peyklə birləşdirilmiş Çin və Avstriyadakı stansiyalar arasında kvant mexanikası ilə qorunmuş rabitədə şəkil ötürülməsi və video konfrans edilməsi sayəsində artıq belə proyektlər daha mümkün görünür.

Rəqəmsal şifrələmənin istənilən üsullarında olduğu kimi, kvant kriptoqrafiyası da bitlərdən ( 0 və 1 ) ibarət şərti açardan istifadə edərək məlumatı kodlaşdırır və geri qaytarır. Lakin, bitlər kvant hallar kimi təyin edilir - məsələn, fotonun polyarlaşma halları. Açardakı kvant bitləri (kubit) cütü dolanıqlı halda olur. Yəni, onlar bir-birindən asılıdırlar. Göndərən tərəf kubitdən birini özünə saxlayır, digərini qəbul edən tərəfə ötürür. Kvant müxanikası qanunları ötürülən kubitləri ortada kəsmək və ya hiss edilmədən üçüncü şəxs tərəfindən "qulaq asmağı" fiziki olaraq qeyri-mümkün edir.

"Micius" (Mo-tszı) adlı süni peyk kvant açarlarını yarada, və kvant-şifrələnmiş məlumatı həm yaya, həm də ölçə bilir. O, ayrı, tək istifadəlik və təsadüfi kvant açarlarını Xinglong və Graz stansiyalarına lazerlə ötürə bilir. Ötürən - olsun Graz stansiyası - Micius-Graz açarı ilə məlumatı şifrələyir. Sonra, Micius bu açarı da fərqli Micius-Xinglong açarı ilə şifrələyib Xinglonga, yəni qəbul edən tərəfə ötürür.

Kriptoqrafik əlaqəni nümayiş etdirmək üçün alimlər peyk üzərindən iki şəkli Çin və Avstriya arasında ötürüblər və fiber-optik şəbəkə ilə əlaqəni stansiyalardan Pekin və Vyanaya qədər uzadıblar. Çinlilər rəqəmsallaşdırılmış Miciusun (Mo-tszı, Çin filosofu) şəklini Pekindən Vyanaya, Avstriyalılar isə Ervin Şrödingerin ( Vyanada yaşamış kvant fiziki) şəklini Vyanadan Pekinə ötürüblər. Hər bir fayl təxminən 5 KB olub.
Klassik kriptoqrafiyada məlumatın təhlükəsiz ötürülməsi üçün fərqli protokollar istifadə olunur. Günümüzdə ən çox qəliz hesablamalar sayəsində təhlükəsizliyi əldə edən protokollar istifadə olunur. Belə olan halda xakerin gizli məlumatı tapmağa, hesablamaları təxminlə tapmağa "ömrü çatmır". Digər bir yol isə hər göndəriləcək mesajı tamamilə təsadüfi və fərqli açar sözlərlə şifrələyib (One Time Padding, OTP), adi yollarla ötürməkdir. Bu yolun mənfi cəhəti hər mesaj üçün onun açarını da mesajı oxuyacaq tərəfə göndərməyin vacibliyidir ki, bu da ümumi internet şəbəkəsinə lazımsız sıxlığa səbəb olar. Elə bu səbəbdəndir ki, o biri üsul daha geniş yayılıb. Xoşbəxtlikdən, kvant sistemlərdə açarları ötürmək daha rahatdır və əlavə sıxlıq yaranmır. Həmən OTP protokolunu kvant açar bölüşdürücü mərkəzlə birləşdirib tam təhlükəsiz şəbəkə düzəltmək olar.

iki tərəf arasında kriptoqrafik əlaqə təmin edildikdən sonra məlumatı şifrələmək asanlaşır. Yuxarıdakı şəkildə iki tərəf (Graz və Xinglong stansiyaları) arasında göndərilmiş şəkillər təsvir olunub. Bitwise XOR, yəni bit səviyyəsində məntiqi xor əməlidir. Bu əməl birinci dəfə tətbiq ediləndə şəkli mənasız piksellər yığınına çevirir. ikinci dəfə tətbiq ediləndə isə ilkin şəkil geri qayıdır.

Nümayişin davamında Pekindəki Çin Elmlər Akademiyası və Vyanadakı Avstriya Elmlər Akademiyası arasında 75 dəqiqəlik təhlükəsiz video konfrans baş tutub. Təqribən 2 GB-lıq məlumatın təhlükəsiz axını üçün hər saniyə yenilənən 128 bitlik açar toxumlarını işlədən AES-128 protokolu istifadə olunub. Bu isə təxminən 560 KB-lıq kvant açarlarının qarşılıqlı istifadəsi deməkdir. Alimlər bildirir ki, bu göstəricilər təxminən 1970-lərdəki SiM rabitəsinə bərabərdir. Onların fikrincə kvant internetin ilk real istifadəsi şifrələnmiş səs danışıqları, faks və həssas məlumatlı elektron poçtlar üçün baş tutacaq.

4 əjdaha! 26.12.2018 09:07, Punisher

#280680 şikayət

düşün ki o bunu oxuyur

+4 əjdaha

O bunu oxuyursa deməli yanımda deyil. Elə ən yaxşı əsərlər də ayrılıqdan doğulmur? Yox doğulmayada bvilər yəni şərt deyil boş yerə burda depresiv şeylər yazmağa nə gərək.
Amma o bunu oxusa ciddi anlamda gərək özünü sorğulasın. Çünkü tamam boş bir həyat sürdüyünə əminəm. Həyatda tək məqsədi dırnaq lakınını təmizləmək olan bir şəxsin qarşısında durub ona ali məqsəd, həyat, nəbilim canım sizə şey eləsin ideya, eşq, gözəllikdən danışanda, baş sümüyünün içərisindəkinin beyin olduğun zənn edirdim. Amma sonra anlamsız baxan gözlərinə diqqət edincə baxdım ki, bu heç yanında keçmir mən dediklərimin. Bu baxışı nə qədər dərin kimi göstərməyə çalışsa da əslində "mal" baxışıdır bu. Bu baxış o deməkdir ki, insan anlamıram səni amma nəsə zor söhbət edirsən.
Durub sevgiyə ehtiyacın olduğun bildirib daha sonra heç kimə verəcəm sevgim yoxdur lənətə gələsən cek deyib daha sonra isə fb da "münasibətdədir" qoyan şəxs bu yazılanları oxusa nolar, oxumasa nolar.
Barı yaxşı cayıllar oxusun deyək-gülək.
O bunu indi oxumaz çünkü başı öz dediynə görə qarışıb məişət problemlərinə. Ölümdə həll edəni axı.
Ancaq təsadüflərlə doludur həyat, oxusa bilsin ki, heçnə düzələn deyil.

4 əjdaha! 24.12.2018 11:34, Punisher

#280574 şikayət

qaranlıq maddə

+3 əjdaha

Hər dəfə səmaya baxdıqda, əslində orada gördüklərimizdən daha çox səma cismini görə bilmirik. Bununla yanaşı, kainatın hər nöqtəsində bilinəndən 5 dəfə çox bilinməyən maddələr var. Bu bilinməyən maddələr qaranlıq maddə adlanır.

Onların var olduğunu bilirik. Çünki, onların yaratdığı qravitasional linzalanmaları müşahidə edə bilirik. Onlar olmasayı, bu qədər səma cismi qalaktikaları, daha böyük sistemləri bir arada tuta bilməzdi. Onların var olduğunu bilirik, amma nə olduqlarını yox.

Qaranlıq maddələrə təsir edə biləcəyimiz 4 fundamental təbiət qüvvəsi var. Güclü qüvvə atom nüvəsinin dağılmağının qarşısını alır; zəif qüvvə isə tam əksi, zərrəciklərin və atomların parçalanmasında iştirak edir; elektromaqnetik qüvvə yüklü zərrəciklər arasında təsiri ötürür; cazibə qüvvəsi isə kütləsi olan bütün maddə növləri arasında əlaqəni təmin edir. Qaranlıq maddəyə elektromaqnetik təsir göstərmək lazımdır ki, işıq və ya digər dalğa geri qaytarsın. Qayıdan elektromaqnetik dalğaları teleskoplarla toplayıb onlarda şifrələnən məlumatları aça bilərik.

Artıq kifayət qədər çoxlu qaranlıq maddə namizədləri var. Onların hərəsinin yuxarıdakı qüvvələrlə özünəməxsus təsir növləri və onları izah edən nəzəriyyələr mövcuddur. Bəziləri digərlərindən daha çox fiziki hadisələri izah edə bilir, bəziləri isə daha reallığa uyğundur. Sizlərə ən qabaqcıl 5 qaranlıq maddə namizədlərini təqdim edirik.

1. WIMP (Zəif təsirli kütləvi zərrəciklər)
ingiliscə açılışı weakly interacting massive particles zəif təsirli kütləvi zərrəciklər perspektivli görünən hipotetik zərrəcikdir. O bildiyimiz maddə növlərindən fərqli olardı. Elektromaqnetik qüvvə ilə fərqli təsir növü niyə kainatda görünməz olduğunu açıqlayır. Hər saniyə yalnız ətrafındakı cisimlərlə zəif və cazibə əlaqəsinə girən Yerin hər kvadrat santimetrindən yüz minlərlə belə zərrəcik keçməlidir.
Əgər WIMPlər mövcuddursa, onda onların miqdarı normal materiyanınkından 5 dəfə çox olmalıdır ki, bu da kainatdakı qaranlıq maddələrin nəzəri miqdarı ilə örtüşür. Bu bizə onların toqquşmalarından əmələ gələn yüklü zərrəcikləri Yerdə toplayıb, yaydıqları işıq şüalarını müşahidə etməyə imkan verir. Elə XENON100 təcrübəsi də bunu etməyə çalışır.
WIMPlər bir çox geniş tədqiqatların mövzusu olmuşdur. Əsasən də, heç əlaqəsi olmayan Standard Model sonrası fizikanın da belə zərrəciklərin varlığını önə sürməsi təsadüfü WIMP möcüzəsi adlanır.

2. Aksionlar
Aksionlar aşağı kütləli, yavaş hərəkət edən, yükü olmayan, digər maddələrlə zəif təsirdə olan, və bu da onların aşkar edilməsini çətinləşdirən zərrəciklərdir. Yalnız xüsusi kütləli aksionlar qaranlıq maddələrin görünməzliyini izah edə bilər. Biraz yüngül və ya ağır aksionlar birbaşa görünə bilər. Aksionlar bir cüt işıq kvantlarına - fotonlara parçalandığına görə, belə foton cütlərinə baxıb onların varlığını isbat etmək olar. Axion Dark Matter Experiment kimi təcrübələr bu üsulla onları axtarır.

3. MACHO (kütləvi sıx halo cisimlər)
MACHO massive astrophysical compact halo object sözlərinin abbreviaturasıdır. Tarixən ilk təklif edilən qaranlıq maddə namizədlərindən biridir. Halo cisimlər, yəni neyrton ulduzlar, ağ və boz cırtdanlar adi maddədən ibarətdir. Bəs onlar necə görünməz ola bilər? Cavabı, bu cisimlər olduqca az yox səviyyəsində işıq saçırlar.
Onları müşahidə etməyin bir üsulu ulduzların parlaqlığını ölçməkdir. Ağır kütləli cisimlər qravitasional linzalanma hadisəsi yaratdığı üçün, bu hadisə zamanı arxadakı ulduzlar və obyektlərin parlaqlığı arta bilər. Ölçülən parlaqlıq onu linzalaşdıran kütlənin miqdarını ölçməyə imkan verir. Hal-hazırkı qənəatə görə, bu tip cisimlərin kütləsi bilinən qaranlıq maddə miqdarına uyğun gəlmir.

4. Kaluza-Klein zərrəciyi
Kaluza-Klein nəzəriyyəsi bilinən 3 fəza ölçüləri (en, uzunluq, hündürlük,) və zamandan əlavə fəzada qıvrılan görünməz beşinci ölçü barədədir. Sim nəzəriyyəsinin ilkin növü olan bu nəzəriyyənin proqnoz verdiyi 550-650 proton kütləsində olan zərrəcik qaranlıq maddəni təşkil edə bilər.
Bu tip zərrəciklər həm elektromaqnetik, həm də cazibə ilə təsir edə bilər. Lakin, fəzada 5-ci ölçüdə qıvrıldıqlarına görə biz müşahidə edə bilmirik. Xoşbəxtlikdən, neytrino və protonlara parçalandığından, onları təcrübələrdə axtarmaq daha rahat olardı. Böyük Hadron Toqquşdurucu kimi güclü zərrəcik sürətləndiriciləri hələ də aşkar edə bilməyiblər.
5. Qravitino
Ümumi nisbilik və supersimmetriya nəzəriyyələrini birləşdirərkən yeni qravitino adlanan zərrəcik proqnozlaşdırılır. Çoxsaylı təcrübələri müvəffəqiyyətlə izah edən supersimmetriya nəzəriyyəsinə əsasən bütün bozon zərrəciklərin onlardan yarım-tam spin ədədi ilə fərqlənən superşərikləri olmalıdır. Məsələn, fotonun fotino adlı superşəriyi olmalıdır. Bu məqsədlə, cazibə qüvvəsini ötürdüyü fikirləşilən hipotetik qraviton zərrəciyin də qravitio adlı superşəriyi olmalıdır. Qravitinonun yüngül hesab edildiyi bəzi superqravitasiya modellərinə əsasən o elə qaranlıq maddə ilə eynidir.

Mənbə: The Conversation

2 əjdaha! 28.12.2018 11:44, Punisher

#280751 şikayət

kvant zeno təsiri

+2 əjdaha

Atılan bir daşın havada olduğu bir anı dayandırsaq onun hansı yönə getdiyini necə deyə bilərik?

Gündəlik həyatda fərqinə varmadığımız sadə olaylarla fizikanın dərinliklərinə enə bilərik. Məsələn, yuxarıdakı sualdakı daş. Həmin dondurulmuş anda kənardakı müşahidəçiyə görə daş havada hərəkətsizdir və öncəki bir an olmasa növbəti anda harada olacağını təxmin etmək mümkün deyil. Yəni, daş bir anlıq havada asılı qalıb. Əgər belə müşahidəni tez-tez etsək daş atıldığı yerə gedəcəkmi?

Təbii ki, bəli. Çünki, biz bilirik ki, belə müşahidəni edə bilmərik. Amma, bunun bir adı var: Zeno-nun ox paradoksu. Bu paradoksun yaranması səbəbi kəsilməz zaman anlayışını anlara - nöqtələrə bölməklə başlayır. Kvant fizikasına görə isə ən kiçik zaman aralığı anlayışı var, amma nöqtəvi zaman anlayışı yoxdur. Kvant fizikasının özündə hiss olunan bu təsir isə daha maraqlı və gerçəkdir.

Kvant Zeno təsirini bəlkə də eşitməmisiniz. Çox məşhur olmasa da, Şrödingerin pişiyini ölməkdən o xilas edə bilər. Paradoksda olduğu kimi, burada da tez-tez ölçməkdən gedir söhbət. Gəlin, test mühitimiz tez-tez həyəcanlanıb stabil vəziyyətə qayıdan atom və elektron sistemi olsun. Müşahidə edilmədikdə bu sistem həm həyəcanlanmış, həm də həyəcanlanmamış halın superpozisiyasındadır. Eyni zamanda, müşahidə etmədən absorbsiya və emissiya hadisələrdən atomun halını bilmək olar. Biz bilirik ki, müşahidə sistemin dalğa funksiyasını onun ala biləcəyi məxsusi qiymətlərdən birinə çökdürür. Maraqlısı budur ki, dediyimiz sistemə müəyyən tezliklə ardıcıl müşahidələr apardıqda həyəcanlanmış elektron stabil vəziyyətə qayıda bilmir. Yəni, yerində qalır. (Zeno təsiri). Daha da maraqlısı, müşahidə etmə tezliyini artırsaq elektron daha tez stabil vəziyyətə keçəcək (Anti-Zeno təsiri).

Oxşar təcrübəni Şrödinger pişiyi üzərində də aparmaq olar. Bu pişik qapalı bir qutuda saxlanılıb. Hansı ki, o qutu açılsa içində quraşdırılmış mexanizm anında işə düşəcək və zəhərdən pişik öləcək. Digər bir yandan pişik havasızlıqdan ölə bilər. Verilən bir anda pişik sağdır yoxsa ölü? Kvant fizikasının təməl prinsipi olan superpozisiyaya görə müşahidə edilməyən anda 50% ehtimalla hər ikisi ola bilər - ölü vəya diri. Lakin, müşahidə edildiyində bir hala keçəcək. Kvant Zeno təsiri isə tez-tez müşahidə edərək pişiyi qurtarmağa zəmanət verir. Elektron və pişiyin taleyi eynidir. Pişik qutu bağlı ikən sağ olduğuna görə tez-tez qutunu açsaq ( və bağlasaq) zəhərlənmədən sağ qalacaq. Lakin, ehtiyatlı olmaq lazımdır. Çox cəld açsaq Anti-Zeno təsiri baş verər və pişik qəfil ölə bilər!

Mənbə: Kvant Dünyası

2 əjdaha! 27.12.2018 10:38, Punisher

#280711 şikayət

saçımın qanı

+2 əjdaha

şeir orxan bahadırsoyun yazdığı şeir.

Oyandım bir axşamçağı,
evimi yarıboş gördüm.
Divarımda qan ləkəsi,
pəncərəmdə yağış gördüm.

Pəncərədən baxdım çölə,
gördüm yoxdur bir səs-səmir.
Salam verdim bir kişiyə,
gördüm ki, almaq istəmir.

Qəfil gördüm sönüb sobam,
üşüyür evim, eşiyim.
Niyə hürmür qara itim?
Gözə dəymir boz pişiyim!?

Divardakı bu qan nədir?
Mənim ki, axmayıb qanım!
Hardadır şəffaf çətirim?
Niyə sınıb çay fincanım?

Mən də elə yüngüləm ki,
lap balaca bir şar kimi.
indicə bu pəncərədən
uçacağam quşlar kimi.

Axı bu evdə nə olub?
Kim nə edib ki, ilahi?
Bir də gördüm mənim məndən
çıxıb gedib ki, ilahi!

Bürünüb yun jaketimə,
taybatay açıb qapımı.
Alıb şəffaf çətirimi,
geyinib ayaqqabımı.

Çıxıb dumanlı başımdan,
qaçıb gedib məndən canım.
Yastıqda üç-beş tük qalıb,
divarda saçımın qanı.

Gizlicə qaçıb getmişəm,
beləcə qaçıb getmişəm.
Mən bir yana, bu taledən
bəs necə qaçıb getmişəm?

0 əjdaha! 11.01.2019 15:44, Punisher

#281552 şikayət

rudolf lüdviq mössbaue

+3 əjdaha

Alman fiziki və 1961-ci il Fizika üzrə Nobel Mükafatının yarım pay sahibi. Qamma şüalarının rezonant udulması və bununla əlaqəli Mössbauer effektini kəşf etməsinə görə Nobel alıb. Bu effekt radiaktiv izotop növələrinin qamma şüası emissiyası zamanı şüaların tezliyi və dalğa uzunluğunun dəyişməməsini izah edir. Əslində, impuls momentinin saxlanmasına görə emissiya edən nüvə geri itələnməlidir. Bu da qamma şüasının enerjisində azalmaya səbəb olmalıdır. Mössbauer effekti kristal əhatəli nüvələrdə müşahidə olunur.
Rudolf Lüdviq Mössbauer Münhendə anadan olub, Münhen Texniki Universitetində bakalavr dərəcəsini bitirib. Nobel mükafatından əlavə, Elliot Cresson və Lomonosov Qızıl medalı ilə təltif olunub.

2 əjdaha! 25.12.2018 11:21, Punisher

#280650 şikayət

kvant fizikasın öyrənmək metodu

+3 əjdaha

Kvant fizikası dedikdə, hamıda bir təşviş, qorxu, bir çoxlarında isə həyəcan yaranır. Bu təbii haldır. Çünki kvant fizikası ortaya çıxdığı andan bu ana qədər öz mükəmməliyini qoruyub saxlamışd və daha da təkmilləşərək bütün testlərdən uğurla çıxmışdır. Ancaq insanlarda qorxu oyandıran tərəfi isə, qarışıq və çətin görsənən riyazi düsturlardır. insanlar bu tənlikləri görəndə istər-istəməz təşvişə düşərək kvant fizikasından soyuyurlar. Ancaq məsələyə heç də elə yanaşmaq lazım deyil. Kvant fizikası əsrlər boyu inkişaf edərək, həm fəlsəfədə öz yerini tutub, həm də psixologiya da. Kvant düşüncə texnikası, Kvant fəlsəfəsi də kvant fizikası qədər özünü doğrultmuşdur.

indi isə gələk Kvant Fizikasını öyrənməyin yollarına. ilk əvvəl seçmək lazımdır kvant fizikasının hansı tərəfini öyrənəcəksən. Konkret kvant mexanikası, riyazi formullarla sırf kvant fizikasının özünü, yoxsa sadəcə nəzəriyyələri və onun fəlsəfəsinimi?!
Əgər kvant mexanikası və ya kvant fizikasını dərindən öyrənmək istəyirsinizdə ilk öncə bu sahəni sevməlisiniz! Çünki, bir çox insan bu sahəyə başlayıb və yarıda qoyub. Daha sonra isə xəyal gücünüz yaxşı olmalıdır ki, hadisələri təsəvvür edə biləsiz. Bunlardan əlavə isə, riyazi qabiliyyətiniz yaxşı olmalıdır. Yəni inteqralı, differensial tənlikləri, törəməni, matrisləri normal şəkildə bilməyiniz lazımdır. Bunları bilməsəniz formulları sərbəst şəkildə çıxarmaq sizə mümkünsüz görsənəcək. Ancaq normal və ya biraz daha yaxşı riyazi biliyə maliksinizsə, o biliyi fizika ilə birləşdirib kvant fizikasının möhtəşəmliyindən zövq ala bilərsiniz. Əgər zəifdirsə biliyiniz , onda onu daha da yaxşıya doğru təkmilləşdirin! Bu sizə ümumi mənada çox kömək olacaq. Daha sonra isə o bilikləri kvant formullarına tətbiq edərək, sadədən başlayaraq , addım-addım işə başlayın. Sadə formulları öyrənin, qavrayın, çıxarmağa çalışın. Bir müddət sonra artıq özünüz də hiss edəcəksiniz ki, böyük yol qət etmisiz. işin püf nöqtəsi isə səliqəli və nizamlı çalışmaqdır. Mövzulari bir-birinə qatmadan ard-arda çalışsaz çox gözəl nəticələr əldə edərsiniz. Bunu da qeyd edim ki, səhifədə bir çox kvant formullarının çıxarılışı var. Ancaq işin kökündə sevgi və maraq olmalıdır. Qorxu sadəcə sizi geri salır. Özünüzə inanaraq addımlayın.

Yuxarıda qeyd etdiyim ikinci sahə isə kvant nəzəriyyələri, fəlsəfəsi və ya psixologiyasıdır. Bu artıq sizin seçiminizdir. Burda isə formullara gərək yoxdur deyə riyazi biliklər elə də əsas rol oynamır. Burda əsas rolu düşünmə qabiliyyətiniz oynayır və bununla yanaşı xəyal gücünüz. Oxudugunuz mövzunu, fikri özünüzdə sorğu-sual edərək qavraya bilərsiz. Ancaq oxuyub fikir olsun deyə üzərindən keçsəz sadəcə o mövzu haqqında bilginiz olar, düşüncəniz vəya fikriniz yox. Kvant isə insanları düşünməyə səsləyir.

Ümumi olaraq belə nəticəyə gələ bilərik ki, kvant fizikasını, kvant fəlsəfəsini və kvant psixologiyasını öyrənmək üçün ilk lazım olan sevgi, xəyal gücü və böyük maraqdır. Zamanla digər sadaladığım şeylər yerinə otura bilər.

3 əjdaha! 24.12.2018 14:47, Punisher

#280600 şikayət

kvant xromodinamikası

+2 əjdaha

vant Xromodinamikası güclü nüvə qarşılıqlı açıqlayan bir nəzəriyyədir. Birləşdiklərində hadronlar, proton, neytron, mezonları təşkil kvarklar və gluonlar arasındakı qarşılıqlı təsiri izah edir. Kvant Xromodinamikası təməldə 6 növ kvark olduğu və bunların müxtəlif yollarla qarşılıqlı təsirdə olduqları üzərinə quruludur. Kvarklar, güclü nüvə qüvvəsi yaradan gluonlar vasitəsilə qarşılıqlı. (Gluonlar kvarklar olmadan da birləşə, bu strukturlar glueballs olaraq adlandırılır)

Kvant Xromodinamika nəzəriyyəsi 1950 və 1960 illəri arasında inkişaf etdirildi. Bu nəzəriyyəni inkişaf etdirən Murray Gell-Man 1969-cu ildə Nobel Fizika Mükafatı almışdır. O zamandan bu zamana təcrübi araşdırmalar nəzəriyyəni inkişaf və nəzəriyyə tərəfindən nəzərdə tutulan 6 növ kvark, laboratoriya şəraitində təcrübi olaraq təsbit edildi.
Kvant Xromodinamikasının adı kvarkların rəng olaraq adlandırılan (elektrostatikadaki yükdən fərqli olaraq) müxtəlif yüklərə malik olmasından gəlir. Burada rənglərin gördüyümüz rənglərlə əlaqəsi yoxdur. Xromo Yunancada(xrom : [yun. chroma – rəng) rəng mənasını gəlir.

2 əjdaha! 24.12.2018 15:30, Punisher

#280605 şikayət

proton

+2 əjdaha

Fizikanın bu qədər inkişaf etdiyi bir zamanda çoxları elə fikirləşir ki, yük və ölçü anlayışı artıq çoxdan həll olunub. Məsələn, elektronun yükü məlumdur. Lakin, protonun radiusu bir çox təcrübələrlə ölçülsə də hər dəfə yeni problemlər ortaya çıxır. Diqqət etdinizsə, elektronun radiusu demədik. Çünki, elektron ən fundamental nöqtəvi cisim kimi qəbul olunur. Protonun isə daxilində 3 kvark olduğuna görə bunları bir arada tutan həcm nəzəri olaraq protonun həcmidir. Elə oxşar mülahizələrə görə də bu kəmiyyət yük radiusu adlanır. Fizika kəmiyyət və sabitlərinin bazası olan CODATA-ya əsasən ən son dəqiqliklə protonun yük radiusu r = 0.8751 ± 0.0061 femtometr nəzərdə tutulur.

Daha dəqiq desək, bu qiymət mərkəzdə proton, ətrafında bir elektron olan Hidrogen atomu üzərində aparılan təcrübələrlə əldə edilib. Elə bu hesablama modeli və qiyməti Standard Modelin bir çox öngörüşləri ilə üst-üstə düşür. Fəqət, yeni aparılan təcrübələrə görə bu radiusun ala biləcəyi qiymətlərin bilinən əsası yoxdur. Məsələn, protonun ətrafında elektron deyil, yükü mənfi, çəkisi elektronun 200 qatı olan müon olarsa, protonun radiusunun qiyməti əvvəlkindən fərqli alınır. Bu nəticə ilk öncə ölçmədə xəta var deyə qarşılandı. Lakin, təcrübələr təkrarlandıqca alimlər inanmağa məcbur oldular. Son 6 ildə bu araşdırmaların deyə bildiyi tək şey, hardasa Standard Modeldə xəta var.

Bu yaxınlarda aparılan bir başqa təcrübədə, proton bu dəfə həm elektron, həm də neytron ilə birgə ölçülüb. Deyterium atomu üzərində aparılan bu təcrübələr göstərir ki, yeni alınan qiymət də rəsmi proton radiusundan kəskin fərqlənir. Öz nəticələrini Science jurnalında paylaşan alimlər heç bir yeni fərziyyə irəli sürməyiblər.

Belə araşdırmalar Standard Modeldən kənar kəşf edilməmiş yeni fizikanın olması ideyasını dəstəkləyir. Bu ideyanın doğruluğunu isbat etməzdən əvvəl, protonun radiusunu izah edəcək daha dəqiq elmi nəzəriyyəyə ehtiyac var.

Dərc olunan məqalə: R. Pohl et al, Laser spectroscopy of muonic deuterium, Science (2016). DOI: 10.1126/science.aaf2468

2 əjdaha! 28.12.2018 11:46, Punisher

#280753 şikayət

avtobus sürücüləri

+2 əjdaha

Hamımız avtobusdan istifadə edirik. Bu istifadə günlük həyatımızda qaçınılmazdır. Mənim şəxsi avtomobilim osla da, bəzən avtobusa üstünlük verirəm... Bir kollektiv yerdir avtobus, Hər kəs yorğundu və hamı harasa getmək üçün savaş verir. Oturmaq üçün verilən savaş, düşmək üçün verilən savaş...
Birdə sürücünün verdiyi savaş var. Gün ərzində minən sərnişinlərə qarşı. Çünkü yoldur və yolda hər cürə adam olur.
Verilən planı doldurmaq üçün əlləşən avtobus sürücüləri bəzən sərt reaksiya verirlər. Ancaq daha pisi məncə avbtobus sürücüsünə verilən əvvəlki 20, indiki otuz qəpiyi pul olan yerə "Tullamaq"dır. Bunmu tullamaq sanki, ona qarşı bir üsyandır ki, yəni "sürücü bu avtobus olmayacaq digərinə minərdir. Minnətin olsun" Elədir. Biri olmayacaq digərinə minəcəksən. Amma o qəpiyi tullamayın.

2 əjdaha! 24.12.2018 15:49, Punisher

#280611 şikayət

məişətdə kvant texnologiyası

+1 əjdaha

Kvant fizikası 20-ci əsrin birinci rübündə başlanmış müasir fizikanın əsasını təşkil edən fizikanın çətin bir bölməsidir. Bu sahədə edilən kəşflərdə Albert Eynşteyn, Max Plank, Şrödinger kimi məşhur alimlərin adı keçir. Bəs dərk edilməsi belə çətin olan bu sahə məişətdə necə istifadə edilir vəya ediləcək?

Kvant fizikası olduqca genişdir və çoxlu bölmələri var. Demək olar ki, hər bir bölməsi fizikanın ayrı bir qoludur. Bu qədər qarışıq sistemi günümüzün texnologiyasına tətbiq etmək nisbətən çətindir, lakin mümkünsüz deyil. Bu yazıda qısa olsun deyə yalnız “quantum dot” texnologiyasından, onun nə olduğundan,necə istifadə edildiyindən və niyə əhəmiyyətli olduğundan danışacıq.

Kvant dot texnologiyası ən müasir işıqlandırma sistemidir. ilk dəfə 33 il əvvəl iki rus alimi Aleksandr Efros və Aleksey Ekimov, və onlardan xəbərsiz Bell Laboratoriyalarında ayrı layihə üzərində işləyən Louis Brus tərəfindən kəşf edilib. Brus məhlullar üzərində araşdırma edərkən belə nəticəyə gəldi ki, məhlulların daxilində gedən reaksiya zamanı yaran müxtəlif ölçülü zərrəciklərdən(yəni, tozşəkilli xırda elementlər) asılı olaraq, onların ölçüsünə görə işıq spektrində müəyyən rəngi əldə etmək olar. Əgər lazımi eksperimental şərait yaradılsa bu zərrəciklərlə (nöqtəvi olduğuna görə elmi mənbələrdə ingilis dilində olan “dot” sözü istifadə edilib) saf göy, qırmızı, yaşıl vəya istənilən rəng əldə etmək olar. Məlumdur ki, sadalanan ilk 3 rəng ana rənglər adlanır və onların qarışığı ağ rəngi verir. indiyə kimi kvant dotlardan bir çox yerdə istifadə edilib. Geniş rəng spektrumu imkan verir ki, günəş panellərinin daha çox enerji udulması baş tutsun. Üstəlik, kvant dotlarla hazırlanan elektron mikroskoplar müşahidə olunan bakteriya vəya hüceyrənin daha aydın şəklinin görünməsinə şərait yaradır ki, bu da tibbdə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əlbəttə, bunlar sıradan vətəndaşlara lazım deyil.
-Hər kəsin istifadə edəcəyi kvant dot texnologiyası mövcuddur?
Qısa tarixə nəzər salsaq görərik ki, əvvəllər ekranların işıqlandırılması üçün florasent borular(CCFL), sonra LED işıqlanmadan istifadə edilib. işıqlandırma texnologiyaları ekranın piksellərini işıqlandıraraq ekranın ön tərəfində görüntü yaradır. Daha canlı görüntü üçün əlbəttə daha keyfiyyətli işıqlandırma sistemi lazımdır. Bu il Nobel mükafatına layiq görülən LED texnologiyası isə əlbəttə bu mövzuda daha əlverişli idi. Beləcə, daha keyfiyyətli, böyük ölçüdə daha nazik ekranlar istehsal edildi. Hal-hazırda evlərdə olan plazma və OLED TV-lər bunlara misaldır. Kvant dotların köməyi ilə ekran işıqlandırılması sənayesi daha da inkişaf edib. QD Vision, 3M və bu kimi şirkətlər kvant dot texnologiyasını inkişaf etdirən aparıcı qurumlardır. Amazon şirkətinin keçən il bazara təqdim edilən Kindle Fire HDX adlı tableti bu texnologiyadan istifadə edən ilk tabletdir. Ekranı olduqca aydın olan bu tablet üstəlik digər üstün çiplərlə təchiz olunub. Bununla yanaşı, Asus Zenboox NX500 adlı noutbuku ötən aylarda satışa çıxardı. Bu noutbukun ekranını 3M şirkətinin hazırladığı kvant dot nazik təbəqəsi işıqlandırır. Apple-ın iPhone 6 smartfonunun da bu texnologiyadan istifadə edəcəyi gözlənilirdi, lakin belə olmadı.

Bu həftə baş tutan, Las Veqasda keçirilən “Consumer`s Electronics Show”(CES 2015) adlı iri texnologiya sərgisində kvant dot texnologiyası ən çox maraq görən sərgi olub. ilk dəfə 2 il əvvəl Sony-nin çıxardığı belə televizorları artıq LG və Samsung şirkətləri də istehsal etməyə başlayıb. Müxtəlif ekran ölçülərində HD, 2K və 4K-ya kimi göstəricilərərə malik yeni nəsil televizorlar artıq kvant dot texnologiyasından istifadə edir. Çox güman bu televizorları ilin ortalarında yerli bazarda görə biləcik. Düzdür, bu televizorlar tamamilə kvant dot texnologiyasından istifadə etmir. Lakin, mütəxəssislər tezliklə kvant TV-lərin istehsal ediləcəyini təxmin edir. Beləliklə, kvant texnologiyaları gündəlik məişətdə öz yerini tutur. Sözün əsl mənasında “Kvant Dünyası” yeni dünyamız olacaq.

0 əjdaha! 11.01.2019 15:38, Punisher

#281546 şikayət

başqa adam

+1 əjdaha

şair orxan bahadırsoy tərəfindən yazılmış şeir.

Yaddaşımda sancı verər əzgilər,
içimdə bir ruh ağlayar, üz gülər.
Daha mənə tanış gəlmir güzgülər,
-güzgülərdən baxan başqa adamdı.

Vəd edirəm öz-özümlə görüşə,
gözləyirəm üfüqlərdən gün düşə.
Eyni olmur nə o yorğan, nə döşək,
-döşək başqa, yorğan başqa adamdı.

Məndə səni unutmağa güc hanı?
Çəkirəm də bu bitməyən hicranı.
Ölsəm əgər üzülmə də, sən canın,
-canım məndən çıxan başqa adamdı.

Sinəmdəki bər-bəzəkli yerdə qal!
Xatirəmdə necə qaldın? Bir də qal!
Görüm səni mənim kimi dərdə qal,
-dərdə qal ki, Orxan başqa adamdı.

0 əjdaha! 11.01.2019 15:45, Punisher

#281553 şikayət

veyl fermionları

+1 əjdaha

Fermionların nə olduğu barədə bu məqaləmizdən öyrənə bilərsiniz: "Fermionlar və Bozonlar". Qısa nəzər salsaq, görərik ki, fermionlar əsas maddə daşıyıcılarıdır. Yəni, maddəni təşkil edən zərrəciklər əsasən fermionlar olur. Məsələn, atomların tərkibindəki elektron, proton və neytronlar hər biri ayrıca fermionlar sinfinə aiddir. Bir zərrəciyin fermion olması üçün əsas xassəsi onun yarım-tam spinə malik olmasıdır.

Fermionlar riyazi olaraq Pauli Dirak tərəfindən kəşf edilib. Fermi-Dirak statistikasının həlli olan zərrəciklər fermionlar adlanır. Elə, bu zərrəciklər Enriko Ferminin soyadından götürülüb. Əlavə olaraq, Pauli Prinsipini də ödəyir. Yəni, eyni dalğa funksiyasında, eyni kvant halı iki fermion tuta bilməz. Ən azından onların spinləri fərqlənməlidir. Qeyd edək ki, Fermi-Dirak statistikasından əlavə, Boz-Eynşteyn statistikası da var ki, onların həlli olan zərrəciklər bozonlar adlanır(Hiqqs bozonu məsələn).
Fermionların riyazi siniflədirilməsi isə belədir: Dirak, Mayorana(Majorana) və Veyl fermionları. 1929-cu ildə Pauli Dirakın tənliyi əslində bütün fermionlar üçün keçərlidir.
Və, bu tənliyi həll edən potensial sahə Dirak fermion sahəsi adlanır. Bu tənliyin ən ümumi həllidir. Dirak fermionları bu potensialda olan zərrəciklərdir (bu potensialın Şrödinger tənliyini ödəyən zərrəciklər) Dirak fermionları müəyyən kütləyə, spinə, yükə, özünə xas anti-zərrəciyinə malik olur. Məsələn, bildiyimiz fermionlardan bir çoxu - elektron, proton, müon və s. Dirak fermionlarıdır.

Əgər, Dirak tənliyinə bəzi xüsusi şərtlər əlavə etsək xüsusi həllər əldə edəcik. ilk belə həll, Ettore Mayorana tərəfindən gəldi. O, bəzi ümumiləşdirmələri edərək Dirak tənliyini həll etməyə çalışdı. Onun ideyası çox sadə idi. Elə ola bilər ki, fermion öz anti-zərrəciyi olsun. Kvant tənliklərini görənlər bilər, hər zərrəciyin dalğa tənliyinin riyazi qoşması onun əslində fiziki olaraq anti-zərrəciyini bildirir. Majorana da bunu etdi.Tənlikləri sadələşdirmək üçün bu bərabərlikdən istifadə etdi və uyğun potensial sahə və o sahənin zərrəciyini beləcə kəşf etdi. Məsələn, neytrinolar Majorana fermionudur.Majorana fermionunun kəşfi barədə əlavə : http://bit.ly/1giHJuu

Veyl isə digər xüsusiləşdirməni etdi. O qəliz Dirak tənliklərində baş qarışdıran kütləni aradan çıxardı. Sadə dildə desək, m=0 yazıb, tənlikləri sadə hala saldı. Fizika dili ilə desək kütləsiz fermionlar Veyl fermionları adlanır. Veylin bu həlli Veyl fermion potensial sahəsinə və Veyl fermionlarına gətirib çıxardı.

Bütün bunlar 80 il əvvəlki tarixdə baş verib. Lakin, yeni olaraq bu zərrəciklərin varlığı isbat edilir. Əvvəllər, neytrinolar Veyl fermionu hesab edilirdi. Lakin, bəzi hesablamalarda sıfırdan fərqli kiçik kütlə verildiyindən Veyl fermionu olma şərtini ödəmir. Yuxarıdakı linkdə Majorana fermionu tapıntısının xəbərini paylaşmışdıq. 16 iyul isə Prinston Universiteti Veyl fermionunu müşahidə etdikləri barədə məqalə dərc etdiriblər. Onlar, TaAs (tantal arsenid) yarımkeçirici birləşməsinin səthinii lazerlə bombardman edəndə Veyl potensial sahəsinin yarandığı nəticəsinə gəliblər. Bu isə, həmin ərazidə Veyl fermionu olduğuna sübutdur. Alimlər bunu 80 illik kəşf adlandırırlar. Veyl fermionlarının kütləsi olmadığı üçün kristal səthində və daxilinə maneəsiz rahat hərəkət edəcəkdir. Bu isə, elektrona əsaslanan indiki texnologiyanın gələcəkdə daha sürətlisi ilə yenilənəcəyini bildirir. Kvant kompüterləri üçün də Veyl fermionlarından istifadə etmək səmərəli ola bilər. Hazırda bir çox alimlərin diqqəti bu istiqamətdə yönəlib.

1 əjdaha! 28.12.2018 11:47, Punisher

#280754 şikayət

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 66

Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84

Notice: Undefined variable: anonim in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 85

Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92

Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101

Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102

kvant fizikasının kopenhagen təfsiri

+1 əjdaha

Kopenhagen təfsiri — Nils Bor və Verner Heyzenberq tərəfindən 1927-ci ildə Kopenhagendə birgə fəaliyyət zamanı kvant mexanikası ilə əlaqədar etdikləri təfsirlərin nəticəsidir. Bor və Heyzenberq Kvant mexanikası ilə əlaqədar müxtəlif suallara cavab verməyə çalışmışdılar.Kvant mexanikasının başlıca problemlərindən biri, nəticənin müşahidəçi tərəfindən öyrənilməsindən sonramı, yoxsa cihaz tərəfindən qeydə alınmasından sonramı ölçməyin tamamlanmış qəbul ediləcəyidir. Daha sonra da görüldüyü kimi, kvant mexanikasının Kopenhagen təfsirinə görə, ölçmənin edilməsinin bilinməsi, müşahidəçinin ölçmədən əvvəl var olan məlumatlılıq halında dəyişiklik edir. Yəni, məlumat azalmasına səbəb olur. Müşahidəçinin məlumatlılıq halını, müşahidəçinin ölçmə müddətinin sonunda qavradığı təcrübəyə əsaslanan məlumatı müəyyənləşdirir. Bu məlumat halları, müşahidəçinin məlumatlılıq halına (subyektiv) bağlıdır. Bəhs edilən əlaqədən dolayı, fiziki reallıqda reallaşmış bir hal ilə reallaşacağı irəli sürülən hal arasına "subyektiv müşahidəçi" faktoru yerləşdirilir. Bu subyektivlikdən qurtulmaq mümkün deyil. Dünya iki hissəyə ayrılır: kvant varlıqları (ehtimal dalğaları) və klassik ölçmə vasitələri olan real nəsnələr (obyektlər). Real nəsnələrlə, sadəcə bir ölçmə nəticəsi olanlar real qəbul edilə bilər. Bunun xaricində real olan haqqında heç bir şey deyilə bilməz. Əlimizə təcrübə etmək üçün bir atom aldığımızda və bir müddət sonra təcrübəni etmiş olsaq, atomun hazırlanmasıyla təcrübənin edilməsi arasında keçən müddətdə, atom haqqında, o ya da bu doğrudur demək mümkün deyil. Sadəcə atomu birbaşa müşahidə etdiyimiz/ölçdüyümüz vaxt anında sistemdə "çökmə" baş verdiyindən, ancaq o vəziyyətdən sonra reallıqdan danışa bilərik.
Kopenhagen təfsiri, mikrokainat kvant sistemləri və makrokainat ölçmə alətlərini ayırır. Başlanğıcdakı hadisə və ya cisim (elektronun yarıqdan keçişi, foton və ya atom) klassik qeyd alətləriylə ölçmə reallaşan zəncirləmə reaksiyalarla nəticə sabitlənir, yəni dalğa funksiyası geri dönüşümsüz olarak çökür. Müşahidəylə ya da ölçməylə görülən şey təsadüfi seçimlərin nəticəsidir. Olacaq şeylərin seçimi olmaz. Ehtimallar və ona bağlı müəyyənsizliklər təbiyətin özünü təşkil edir. Kvant genlikləri fərqli nəticələrin ehtimallarını verir və nə olacağı müşahidə edildiyi anda sabitlənir. Gələcək, keçmişdəki bəlli, "müəyyən edilən" qaydalar tərəfindən təyin edilməz.
Ölçmə ifadəsindən yola çıxılaraq, reallaşacağı iddia edilən fiziki halın nəzəri bilgisi Ölçmə(t)(t+T) ilə simvollaşdırıla bilər. Ancaq bu nəzəri bilgi, "müşahidəçinin məlumatlılıq halından" asılıdır. Məlumatlılıq hal subyektiv bir anlayışdır. Reallaşacağı iddia edilən halın müşahidəçinin ölçmə ilə qavradığı təcrübəyə əsaslanan məlumata dayandırılmasının səbəbi ilə müəyyənləşdirmə müddətinin "müşahidəçi məlumat halından" qaynaqlanan subyektiv bir tərəfi vardır. Bu səbəblə, kvant mexanikasının Kopenhagen təfsiri edilərkən, ancaq "Müşahidəçi dəqiq bir subyektiv müşahidə etmişdir" ifadəsi keçərli ola bilər. Kopenhagen təfsirində subyektivliyin dozası biraz artmışdır. Çünki müşahidəçi ölçmə etdikdən sonra, sistemin halını ψM yerinə ψMx kimi müəyyənləşdirər. Bu hal düşürülən ölçmə fəaliyyətidir və "müşahidəçinin məlumatlılıq halındakı dəyişiklik" olarak da adlandırıla bilər.
Bir kvant hadisəsini, "ölçmə aləti", "ölçülən dənəcik" və ikisi arasındaki "təsir" müddətini istifadə etmədən tərif etmək mümkün deyil. Ölçmə müddətində "ölçən" və "ölçülən" şeylərin missiyalarını ayrı-ayrı müəyyənləşdirmək mümkün olmadığından, Kopenhagen təfsirinə görə nəyin ölçən, nəyin ölçülən olduğunu ayırmaq imkansızdır. Bir nəsnə/obyekt (ölçülən) – subyekt (ölçən) qarışıqlığını meydana gətirir. Bu bir mənada, xüsusiyyətləri öyrənilən şey (ölçülən-nəsnə) ilə bu dinamik xüsusiyyətləri öyrənən şeyin (ölçən-subyekt) bir-birinə qarışmasıdır. Bu vəziyyət Berkeleyin idealizminin modern yansıması kimidir.
Aşağıdakı prinsiplər Kopenhagen təfsirinin ifadə etdiklərindəndir:
1) Makroskopik sistemlər, klassik fizika nəzəriyyələri (izafiyyət, dinamika v.s.) ilə, mikroskopik sistemlər kvant mexanikasının prinsipləri istifadə edilərək araşdırılır. Burada Bor, mikroskopik və makroskopik sistemlər olaraq halları dəqiq bir şəkildə ikiyə ayırır. Ancaq yenə Bora görə bir kvant vəziyyətində hökm sürən kvant sayları böyüdükcə, kvant davranışlar klassik fizikaya get-gedə daha çox uyğunluq təmin edir.
2) Bir mikroskopik sistemin fiziki vəziyyətlərini (vəziyyəti, pozisiyası və momentumu kimi) təşkil edən bir dalğa funksiyası Ψ vardır. Bu funksiyaya5) , Hilbert Fəzasındakı bir vektor deyilə bilər. Ancaq bu vektor iki ölçülü, (x,y) olaraq ifadə edilən bir vektor deyil.
3) P=Ψx(x,y,z)Ψ(x,y,z) ifadəsi, hər hansı bir parçacığın bir (x,y,z) nöqtəsində olma (pozisiya) ehtimalıyla düz mütənasibdir. Hesab bu prinsipə görə edilməlidir: Qeyd etdiyimiz parçacıq nəticədə fəzada hər hansı bir yerdədir. Yəni Ρ bütün fəzanı əhatə edəcək şəkildə hesablandığında nəticə 1 çıxmalıdır. Bu parçacıq mütləq şəkildə fəzadadır. Bu fəaliyyət dalğa funksiyasını normallaşdırmaqdır.
4) Klassik fizikadakı dəyişkənlər kvant fizikasında, 2. Prinsipdə ifadə edilen sonsuz fəzadakı sonsuz ölçülü vektorların üzərində təsirləri olan matrislərə çevrilirlər. Təcrübələr, bu matrislərin öz dəyərlərini ölçərlər. Özdəyərlər müşahidə edilirlər; bunlar təcrübə kəşflərini təşkil edirlər.
5) A, fiziki bir dəyişkəni ifadə edən sonsuz bir matrisi, Ψ(n) bir qatqısız dalğa funksiyasını, a(n) isə A xüsusiyyətinin kvant sistemi Ψ(n) vəziyyətindəki özdəyərini (müşahidə edilən dəyərini) təmsil etsin.
Dalğa funksiyasını süperpoza etsək;
Ψ=c(1)Ψ(1)+c(2)Ψ(2)+... c(n)Ψ(n)
şəklində yeni bir dalğa funksiyası meydana gəlir. c(n) kompleks əlavə sayları. Əgər Ψ normalizə edilmişsə, sistem bu vəziyyətdəykən A'nın dəyəri ölçüləndə a(n) (özdəyəri) dəyərinin tapılması ehtimalı c*c(n)'dır.
6) 5. Prinsipdə dediyimiz ölçmə əgər a(n) özdəyərini verərsə, dalğa funksiyası Ψ(n) halına keçər. Yəni bundan sonrakı bütün ölçmələr a(n) dəyərini verəcəkdir. Yəni müşahidə ya da şüur, dalğa funksiyasını çökdürmüşdür.
Bu hal klassik fizikadakı saat kimi işləyən kainat modelini yıxmışdır.

1 əjdaha! 26.12.2018 09:21, Punisher

#280681 şikayət

Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1365

blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1372

Punisher

son bəyənilənlər:

oxuyucuların bəyəndikləri: