
ivrit Bibliyasının (Əhdi-Ətiq) Çıxış (Exodus) 14-cü fəslində yazılan hadisə. Musa, ilahi əmr(vəhy) altında israilliləri Misirdən çıxarır, Qırmızı dənizi möcüzəvi şəkildə iki yerə bölərək onların təhlükəsiz keçməsinə şərait yaradır. (Bu barədə qədim yəhudi kitablarım var, orda qırmızı dənizin dayaz olmasıdan bəhs edilir, su çəkiləndə rif xəttindən keçiblər). Lakin israillilərin arxasınca düşən Fironun rəhbərlik etdiyi Misir ordusu dənizin bərpa olunması nəticəsində boğulur. Bir digər ivrit Bibliyası (Tanax) – Çıxış Kitabı (Shemot): Hadisə əsasən Çıxış 14:21-31 da yazılıb. Musanın rəhbərliyi və ilahi müdaxilə vurğulanır. Xristian Əhdi-Ətiqi: Pentateux (Musanın yazdığı ilk beş kitabın bir hissəsi) daxilindədir. Qurani-Kərimdə bir neçə yerdə var: Əş-Şüəra (26:63-68), Əl-Bəqərə (2:50), Yunis (10:90-92). ivrit dilində "Qırmızı dəniz" (Red Sea) - יַם-סוּף (Yam Suph) adlanır ki, bu da ,ola bilsin ki”,Qamış Dənizi" (Sea of Reeds) mənasını verib. Bəzi nəzəriyyələrə görə, əslində hadisə bugünkü Qırmızı dənizdə deyil, Misirin şimalındakı bataqlıq olan ərazidə baş verib: Süveyş körfəzi (Qırmızı dənizin şimal hissəsi), Acı göllər (Süveyş bərzəxindəki dayaz göllər), Tanis gölü (Şimal Misir bölgəsində, daha doğrusu Nil deltasında). Düzdür, birbaşa arxeoloji sübut tapan yoxdur, amma bəzi bilvasitə(bilavasitə yox) faktlar hadisəni izah edib demək olar. Hiksosların Misirdən qovulması (təqribi e.ə. 1550) israillilərin Misirdən çıxışı ilə əlaqəli sayılmış ola bilər. Misirdəki fəlakətləri və bəlaları göstərən ipuver Papirusu da var(Bibliyadakı On Bəla mövzusuna oxşayır), Çıxış Kitabındakı bəla hadisələrlə üst-üstə düşür. Elmi cəhətdən bir neçə nəzəriyyə var. Məsələn Külək Geriçəkilmə Nəzəriyyəsi– Carl Drews (NOAA), Sunami Nəzəriyyəsi, Qabarma-Çəkilmə Hadisəsi Nəzəriyyəsi. 12 saat ərzində 100 km/saat sürətli şərq küləyi dayaz bir hövzədə (acı göllər, Tanis Gölü) suyu geri çəkə bilərdi və quru yol müvəqqəti boş ola bilərdi. Ya da Santorini (Thera) vulkan püskürməsi (təqribi e.ə. 1600) nəhəng sunami yarada bilərdi ki, bu da əvvəlcə suyun geri çəkilməsinə, sonra isə böyük daşqına səbəb olardı. Ay və Günəşin cazibəsi, hava şəraitiylə paralel suyun geri çəkilməsini göstərir. Yəhudi mistisizmində pesah bayramında israillilər Misir köləliyindən azadlığını qeyd edir, Xristian teologiyasında bu hadisə xilasın və xaç suyuna çəkilmənin simvolu sayılır. islamda isə, Musa peyğəmbər israilliləri Misirdən çıxarır və Firon Allahın cəzası ilə Qırmızı dənizdə boğulur.(azı belə inanc var). Tərcümə səhvləri, güman ki, yunan tərcüməsindən(Septuaginta) qaynaqlanıb. Fakt “Yam Suf” “Erythra Thalassa” (Qırmızı dəniz) kimi dəyişdirilib. Əlavə olarak musa adı da misir mənşəlidir. Bibliya Çıxış hekayəsində fironun adını vermir. Mümkün namizədlər 4 nəfər ola bilərdi. II ramzes, Merneptax, III tutmos ya da I ahmos(ya da yahmos). Misirlilər rəsmi olaraq məğlubiyyətlərini qeyd etməyiblər, amma merneptax israil xalqının ilk qeyd edən mənbələrdən sayılır. Yənisi Exodus(Çıxış) hadisəsi bu tarixdən daha əvvəl baş vermiş ola bilər. Misirdən çıxan samilərin bir köç hekayəsi də ola bilər.