liberalizm
![]()
son illərdə adından istifadə edən "liboş" və "libtardlar" sayəsində sjw və digər hərəkatlarla əlaqələndirilən və ya səhv salınan ideologiya.
Liberalizmin 5 təməl prinsipi var və bu prinsiplər bir vəhdət təşkil edir, birinin olmaması belə neoliberalların və ya klassik liberalların təklif etdiyi liberal cəmiyyət quruluşunun var olmasına maneədir.
1. Düşüncə və fikir azadlığı.
Liberallar hər bir düşüncə və fikrin, hətta ən radikallarının belə, rahat bir şəkildə ifadə edilməli olduğu görüşünü müdafiə edir. Onlara görə insan təbiət etibarilə radikal və ya qeyri-ənənəvi düşünə bilən bir varlıqdır, tarixə yön verən insanlar məhz həmin qeyri-ənənəvi düşünə bilən insanlardır. Bu radikal və qeyri-ənənəvi düşüncələr fərdlərə və cəmiyyətə hər hansı neqativ təsir göstərmirsə, düşüncədən akta keçərək insanların həyatını mənfi yöndə dəyişdirmirsə, fikir olaraq ifadə olunmasında problem yoxdur. Liberallar bu tip fikirlərin ya sonradan cəmiyyət tərəfindən də mənimsənəcəyini, ya da köhnələrək yox olacağını, bu səbəbdən də sakitcə mövcud olmasının önəmli olduğunu müdafiə edir.
2.Fərdiyyətçilik
Düşüncə və fikir azadlığının cəmiyyətlərdə anarxik bir şəkil almaması üçün vacib olan ən önəmli, tormozlayıcı faktor. Liberallar fərdiyyətçi, nepotizm və ya kütlə psixologiyasından tamamilə uzaq cəmiyyətin tərəfdarıdırlar. Onlara görə fərdlər rahat buraxılarsa, hər hansı ümumi məqsəd üçün cəmiyyət içində qruplaşmağa ehtiyacları qalmayacaq, çünki onsuz da fərdiyyətçi bir cəmiyyətdə istədiklərini rahat bir şəkildə edə bilirlər. Fərdi azadlıqları cəmiyyətin şablonlaşmış normalarından daha üstün tutan liberallar, Digər fərdləri təhrik və ya təhqir edici, onların azadlıqları sahəsinə daxil olan fərdi hərəkətləri isə digərlərinin azadlıq sahəsinə girmək olaraq görür və qarşı çıxırlar.
3.Limitli dövlət müdaxiləsi
Liberallar dövlətin yalnızca notarial bir rol oynamalı olduğu, cəmiyyət mexanizmlərinə, iqtisadiyyata və s.-yə qarışmamalı olduğunu düşünürlər. Onlara görə dövlətin insan həyatına təsir edən sahələrə müdaxiləsi fərdlərə və ya ümumilikdə topluma neqativ təsir edir. Cəmiyyət və fərdlər öz aralarında qurduqları mexanizmlərlə hərəkət edə bilər, dövlətin nəyəsə müdaxiləsi həmişə neqativ hallarla nəticələnir. Çünki dövlətin aldığı qərarlar hər kəs üçün riayət olunmalı, boyun əyilməli qərarlardır və bu qərarlar bəzən fərdlərin istək və iradəsinin tərsinə ola bilər. Halbuki dövlətin müdaxilə etmədiyi, fərdiyyətçi və azad cəmiyyətdə heç kim cəmiyyətdən kənar qalmır, empatiya və qarşı fikri anlama yüksək dərəcədə olduğundan, cəmiyyət qarşılaşdığı hal və problemləri müdaxiləyə ehtiyac olmadan həll edə biləcək mexanizmlər formalaşdırır.
4. Azad iqtisadiyyat
Liberallara görə dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsi hər zaman neqativ nəticələrə gətirib çıxarır. Adam Smitin də vurğuladığı kimi, iqtisadi fəaliyyət elə bir fəaliyyətdir ki, heç bir müdaxiləyə ehtiyac olmadan özü-özünü tənzimləyə bilir.
5.Hüququn üstünlüyü
Yuxarıdakı bütün prinsiplərin heç bir fərdin azadlığını məhdudlaşdırmadan, cəmiyyət mexanizmlərinə uyğun şəkildə və tam ədalətli həyata keçirilməsi üçün lazım olan ən önəmli prinsip. Liberallara görə hüquq sisteminin azadlığı yuxarıdakı 4 prinsip üçün həyati önəm təşkil edir. Çünki liberalizm, təbiəti gərəyi müstəqillikçi bir ideologiyadır, hər cür müdaxiləyə qarşı çıxır. Belə bir sistemin xaosa gedib çıxmaması, ədalətin tam bərpa olunması, sistemdəki azadlıqlardan istifadə edən bəzi qrupların sistemdə tiranlaşmaması üçün hüququn üstünlüyü və hüquqa arxalanan dövlət və cəmiyyət əsasdır
)