Son yazılanlar
bir çox bədii əsərlərin və filmlərin mövzusu olmuş xəyali era. bu eranın əsas mahiyyəti onun dünyanın sonu, zombi salqını, kəskin iqlim dəyişikliyi, sosial sistemin çöküşü, qəribə xəstəliklərin yayılması və yadplanetli istilası kimi faciələrdən sonra başverən hadisələri əhatə etməsidir. bu dövrdən bəhs edən bədii nümunələr əsasən dram və(ya) qorxu janrında olur.
(bax: the walking dead) sifarişi verən: 17 illik whisky ya da lampa
10 milyon sovet vətəndaşının öldüyü ikinci dünya müharibəsində stalinin sağ qalması qədər normal hadisə.
more broadly: can a constitution adopted by the revolutionary action of free and equal individuals legitimately prohibit later revolutionary challenges from similarly free and equal individuals?
http://convertonlinefree.com/ - pdfi word faylına çevirmək üçün sayt
http://pdfjoiner.com/ - pdf fayllarını birləşdirmək üçün sayt
http://www.7cups.com/ - online psixoloği dəstək saytı. kefiniz istəyən vaxtı və ya dərdli olduğunuz vaxtı girirsiniz və "listener"ə (dinləyiciyə) dərdinizi danşırsınız, məsləhətləşirsiniz və.s.
http://ourworldindata.org/data/ - dünya ilə əlaqədar datalar
https://www.chesscademy.com/ - şahmat öyrənmək istəyənlər üçün
https://www.khanacademy.org/ - pulsuz online təhsil saytı
https://www.edx.org/ - pulsuz online təhsil saytı (2)
https://www.coursera.org/ - pulsuz online təhsil saytı (3)
https://www.duolingo.com/ - dil öyrənmək üçün sayt
https://lingvist.io/ - dil öyrənmək üçün sayt (2)
http://www.macmillandictionary.com/ - ingilis dili üzrə keyfiyyətli lüğət
uşaq ailənin güzgüsüdür fikri ilə yaşayan insanlarımızın uşaq böyüyüb yetişkin olduqdan sonra bu fikri əvəzləmək üçün istifadə etdikləri deyim.
sadəcə çoxluğun yox, eyni zamanda azlığın suverenliyinə və bütöv xalq tərəfindən idarəetmə prinsipinə əsaslanan hakimiyyət formasını dəstəkləyən ideologiya. çoxluğun qərarlar qəbul etdiyi və onları həyata keçirdiyi demokratiyadan fərqli olaraq respublika xalqın hər bir üzvünün maraqlarını təmin etməyi, onları respublikaçılıq prinsipləri ilə demokratik formada seçilmiş hər hansı bir rejimdən qorumağı hədəfə alan ideologiyadır. misal üçün deyə bilərik ki, əgər çoxluq (rakidal müsəlmanlar) istəsə azlığın (qeyri-radikallar) rəyini soruşmadan ölkədə demokratik yol ilə radikal islamçı qrupu hakimiyyətə gətirib sekulyarlığı ləğv etdirə bilər. ancaq əgər həmin ölkədə respublikaçılıq idealları hökm sürürsə, bu heçbir zaman mümkün deyildir. çünki respublikaçı ölkələrin konstitusiyalarında azlığın çoxluq tərəfindən sıxışdırılmasının qarşısını alan və dəyişdirilməsi qeyri-mümkün olan bir sıra qanunlar vardır. (dövlətin dindən ayrı tutulması kimi, və ya bütöv xalqın suverenliyinin hərşeydən üstün olması kimi (azərbaycanın konstitusiyasının 2-ci maddəsi ancaq bu haqdadır və bu da azərbaycanın respublikaçı dəyərlərə əsaslanan bir dövlət olduğunu göstərir)).
bugün demokratik deyə səciyyələndirdiyimiz ölkələr əslində bu iki ideologiyanın, demokratiya və respublikaçılığın qarışığından ortaya çıxan demokratik respublikalardır. demokratik respublikalarda hakimiyyəti çoxluq seçir (demokratiya), ancaq bu ölkələrin konstitusiyalarında seçki ilə dəyişdirilə bilməyəcək, respublikaçı dəyərlərinə əsaslanan və sadəcə çoxluğun yox ümümi xalqın mənafelərini qoruyan qanunlar mövcuddur (respublikaçılıq).
digər adı üçün (baxma: cümhuriyyətçilik)
inanc növüdür. amerikalı hakim arlin adamsa görə hər hansı bir inanc növünün din olaraq sayılması üçün üç şərt vardır:
1. din ölüm və həyat, düzgünlük və yanlışlıq, xeyir və şər kimi fundamental və ümumbəşəri suallara cavab təklif etməlidir.
2. din bütün bu suallara təklif olunan cavabları sistematik formada biryerə yığmağı (müqəddəs kitablar kimi) bacarmalıdır.
3. din bu təklif olunan cavablar əsasında təşkilatlanmalı (kilisə sistemi kimi) və digər inanc növlərindən öz formal nişanlarına görə seçilməlidir (xaç kimi).
konstitusiyada adı çəkilən hüquq və azadlıqların dövlət orqanları tərəfindən pozulmasının qarşısını almaq və əgər pozulma hadisəsi baş verdiyi halda müvafiq qaydada dövlət orqanlarından fərdlərin adından kompensasiya tələb etmək hüququ olan şəxs. qanuna görə milli məclis tərəfindən seçilir və müstəqil fəaliyyət aparır. dövlət orqanlarından, məhkəmələrdən istədiyi vaxt məlumat və ya rəy tələb etmək, prezident və milli məclisə təkliflər vermək hüququ vardır. keçmişdə eyni şəxsin bir dəfədən artıq ombudsman seçilə bilməsinin qarşını alan maddə olduğu halda, hal-hazırda bu maddə yığışıdırılıb və eyni şəxs limitsiz sayda ombudsman seçilə bilər.
"tarixi qaliblər yazar" kimi fikirlərlə gözdən salınmağa çalışılan elm. əgər söhbət məktəb kitablarındaki tarixdən gedirsə bu deyilən cümlənin mənası ola bilər. amma məsələ burasındadır ki o məktəb kitablarında keçirilən tarix (əsasən da azərbaycanda) elm deyil. hamı çox aydın bilir ki avtoritar hökumətlər həmişə öz istədikləri gəncliyi formalaşdırmaq üçün məktəb dərsliklərdən, ən əsası da tarixdən istifadə edirlər, bir növ tarixi öz alətlərinə çevirirlər. amma götdü-başdı bir universitetdə tarix oxuyursunuzsa və ya özünüz müstəqil öyrənirsinizsə gedib araştıra biləcəyiniz və haqlarında öz müstəqil fikrinizi ifadə edəbiləcəyiniz yüzminlərlə əsas mənbələr var (ingiliscə buna "primary source" deyirlər hansı ki öyrəndiyiniz tarixi dövrün dəyişdirilmədən, ikinci bir şəxsin əli dəymədən bizə gəlib çatan mənbələri nəzərdə tutulur). elm dediyiniz o tarixi mənbələrdir, bizə orta məktəbdə öyrədilən tarix dərslikləri yox.
o ki qaldı tarixin vacibliyinə. necə ki riyaziyyat dəqiq və təbiət elmlərinin açarıdırsa, tarix də sosial elmlərin açarıdır. yuxarıda bir yazarın da qeyd etdiyi kimi, tarixi öyrənməklə bir neçə sosial elmin qapısını açmaq mümkündür. fəlsəfə, beynəlxalq münasibətlər, politologiya, hüquq, hətta iqtisadiyyat kimi sahələrin tarixlə birbaşa əlaqəsi var. bu saydığım sahələrin bəziləri hətta tarixdən törəmə sahələrdir. 1919-cu ilə kimi beynəlxalq münasibətlər fənni diplomatiya tarixi olaraq öyrənilib. fəlsəfəni öyrənmək uzun müddət elə fəlsəfi fikrin tarixini öyrənməklə ekvivalent tutulub.
(baxma: please)
tez-tez sekulyarizm ilə qarışdırılan prinsip. hər ikisi təməldə dövlət və dinin birbirindən ayrılması fikrini nəzərdə tutsalar da aralarında bəzi fərqlər var. sekulyarizmdə din və dövlət bir-biri ilə heç bir rəsmi əlaqəsi olmayan qurumlardır. laiqliq prinsipində isə din hər zaman dövlət tərəfindən tənzimlənən və dövlətə bir növ tabe edilmiş və hierarxik piramidada dövlətdən həmişə aşağıda olmağa məcbur edilmiş bir qurumdur. laiqliq prinsipinin hakim olduğu ölkələrdə (türkiyə, azərbaycan, fransa) dövlət dini qurumlara maliyyə dəstəyi verə bilər və ya kilisə və məscid tikintisini maliyyələşdirə bilər. hətta bəzən din adamlarına dövlət qulluqçusu kimi maaş belə verilə bilər. burda əsas prinsip ondan ibarətdir ki, din dövlətin işinə qarışmasın deyə dövlət dinin işinə qarışır və onu özündən asılı hala gətirir. sekulyarist prinsipinin hakim olduğu ölkələrdə (böyük britanya, almaniya, italiya) isə bunlar yoxdur. sekulyar ölkələrdə kilisələri dövlət yox dini qurumlar tikir, dini qurumları dövlət yox könüllü şəkildə ianə verən fərdlər maliyyələşdirir.
p.s. laiqliq fransız sözüdür və ingilis dilində qarşılığı yoxdur. ən maraqlısı isə odur ki türk dilində bu sözün qarşılığı var. bu da böyük ethimal türkiyə və fransanın laiqliq prinsipini mənimsədiyi halda, ingilislərin və amerikanların sekulyarizm prinsipini mənimsəməsindən irəli gəlir.
sovet dövründə mövcud olmuş mədəni və iqtisadi əlaqələrin dağılmasının qarşını almaq üçün yaradılmış təşkilata üzv olan ölkələr. qərbə inteqrasiya yolunu seçənlər və ya rusiyanın qucağından qopanlar ya üzv olmamışdır ya da ki təşkilatdan çıxmışdır. qalan üzv ölkələr isə elə həmən bataqlıqda sürünməyə davam edirlər.
(bax: mother russia)
(bax: sid meier's civilization v)
yerinə daha düzgün bir sistemin gətiriləcəyi təqdirdə olduqca sevinəcəyim bir qərar. soruşsan ki bu test sistemini niyə müdafiə edirsən o dəyqə başlayacaqlar ki ay nə bilim rüşvətin olmadığı yeganə yoldu, yox əfəndim elçibəyin bizə buraxdığı sonuncu mirasdı zad. ən narahat edici məqam odurki bunlara görə rüşvətin olmadığı bir sistem qeyri-adi bir sistemdi, yəni ki bunu sehirli bir yolla, qeyri-adi formada tapmışıq və bu qeyri-adi sistemi nə bahasına olursa olsun rüşvətsizdi deyə qorumaq lazımdı. bunlara görə rüşvət yoxdu deyə bu sistemin neqativ təsirlərini filan hamısını göz ardı eləmək olar. deyəcəksizki hə nədi bu gözəl rüşvətsiz sistemin neqativ halları? 1-2sini yazmaq istəyirəm.
1. universitet oxumağa gedən birinə lazımsız, tonlarla materialın (hansı ki unide oxuyacağı sahə ilə əlaqəsi yoxdu) əzbər öyrədilməsi. misal üçün mən gedib hüquq fakultəsində oxuyacamsa kitabi-dədə qorqudun filanıncı boyunun filanıncı paraqrafında basatın təpəgözü öldürmədən əvvəl yolda neçe neferle meslehetleşmiyini əzbər bilməliyəm ki ədəbiyyatdan 25 düz yaza bilim ki balım 650-dən çox olsun və hüquqşünas olabilim. abituriyent vaxtları nə qədər adam tanıyırdım iii qrup üzrə 670 filan bal topluyub üstünə də tarixdən 25 düz yazıb özlərini ağıllı hesab edirdilər. ama gedib həmən adamdan soruşsandaki xəritədə antik misirin yerləşdiyi ərazini göstər dönüb mal-mal üzümə baxırdılar.
2. tənqidi və analitik fikrin öldürülməsi və yerini mənasız əzbərçiliyə verməsi. test sistemi səndən azərbaycan xalq cümhuriyyətinin nə vaxt yarandığını soruşur, niyə yarandığını yox. test sistemi səndən dədə qorqudun basata təpəgözü öldürmək üçün hansı məsləhəti verdiyini soruşur, dədə qorqudun azərbaycan tarixindəki rolunu yox.
p.s. bir də belə arqument gətirilərki ay nə bilim test sistemi inkişaf etmiş qərbin sistemidi, testdən çıxmaqla sovet dövrünə qayıdırıq filan. ama bunu deyənlərin heç xəbərləri də yoxdur ki o bütün günü övündükləri qərb ölkələrində demək olarki universitetə qəbul test üsulu ilə aparılmır. onlar bizdən çox əvvəl anlayıblar ki üni oxuyacaq adamda əzbərçilik qabiliyyəti yox, tənqidi düşünmə qabiliyyəti və analtik bacarıqlar lazımdır.
Özlərini heç bir siyasi bloka meyilli görməyən 120 neytral dövlətin birləşdiyi, Avropa ölkələri arasında sadəcə Azərbaycan və Belarusun üzv olduğu beynəlxalq təşkilat.
Təşkilatın rəsmi saytı: http://csstc.org/
biznes idarəçiliyinin sadəcə direktorların və kapitalistlərin arasında yox, biznesdə çalışan və işdə əməyi olan hərkəsin arasında bölüşdürülməsini dəstəkləyən fikir. sifarişi verən: toorichforthebitch
dünyanın bir neçə prestijli universitetlərindən (harvard, mit və.s.) pulsuz kurslar götürüb online təhsil ala biləcəyiniz sayt. demək olarki hər sahə üzrə kurslar açılır və əgər istəsəniz götürdüyünüz hər kurs üzrə 40-50 dollar arası bir məbləğ ödəyərək də rəsmi sertifikatlar alabilərsiniz. qısacası, ənənəvi təhsildən kənara çıxmaq istəyən, "self-study" üsulu təhsili xoşlayan, ya da lap belə deyim, nəsə öyrənməyə həvəsi olan hərkəs bu faydalı məkandan yararlana bilər.
Son bəyənilənlər
